άρθρο του Γιώργου Σιακαντάρη
Παιδιά του αιώνα τους
«Ο Σαιν–Ζυστ και ο Lepeletier δεν ήταν εξαιρέσεις, παρά παιδιά του αιώνα τους – και όχι του Χίτλερ ή του Στάλιν» (σ. 506). Θεωρώ πως η θεωρία της καταδίκης της «βίας απ’ όπου κι αν προέρχεται», δεν κατανοεί αυτές τις λεπτές διαφορές στην Ιστορία.
Η «καταδίκη της βίας απ’ όπου και αν προέρχεται», είναι σωστή αν μιλάμε για συνθήκες δημοκρατίας, όπου όπως έγραφε ο Καρλ Πόππερ δεν χρειάζεται καμία αιματοχυσία για να αλλάξεις την κυβέρνηση. Αν όμως την γενικεύσεις, σε κάθε περίπτωση, τότε είναι σαν να αποδέχεσαι πως η ανθρωπότητα ποτέ δεν θα μπορούσε να ξεφύγει από τη δουλεία και τις δεσποτικές μοναρχίες.
Η προεπαναστατική Γαλλία, κατά την Ζουρντάν, είχε να αντιμετωπίσει τρεις μεγάλους φόβους: το χρέος της, τα καθήκοντα που τής έθετε ο Πόλεμος της Αμερικανικής Ανεξαρτησίας, και το πνεύμα του αντι- Διαφωτισμού.
Αυτοί οι φόβοι συνεχίστηκαν και στην περίοδο της επαναστατικής Γαλλίας με μεγαλύτερο τον φόβο από τις ιδέες του Διαφωτισμού. Ο ίδιος φόβος, θα πρόσθετα, υπάρχει και σήμερα. Μόνο που σήμερα αυτός λανσάρεται ως «φιλελευθερισμός» και όχι ως αυτό που πραγματικά είναι. Ως νέο-αντίδραση σε κάθε κοινωνικό και λαϊκό αίτημα.
Η Επανάσταση δεν κατόρθωσε να υπερνικήσει εντελώς αυτούς τους φόβους γιατί φοβήθηκε και αυτή να εντάξει όλους τους πολίτες, άνδρες και γυναίκες στους θεσμούς της και έτσι εξέθρεψε ενθουσιασμούς, μίση, προσδοκίες, μνησικακίες, δυσαρέσκειες και οργή.
Λαϊκή τρομοκρατία
Η Ζουρντάν αποδεχόμενη τον όρο «λαϊκή τρομοκρατία» διαχωρίζει την παθητική τρομοκρατία, την οποία ο λαός υφίσταται, από την ενεργητική, όταν ο λαός την ασκεί κατά τρίτων. Αλλά αυτή «η λαϊκή τρομοκρατία» δεν ήταν τέτοια που να μπορεί κανείς να βασιστεί σ’ αυτό και όπως ο Φουριέ να μιλά για πρώτο-ολοκληρωτισμούς. Ο ίδιος βεβαίως δεν βλέπει στη βασιλική τρομοκρατία ή την τρομοκρατία των βασιλικών αντεπαναστατών κανένα πρώτο-ολοκληρωτισμό.
Για τη Ζουρντάν όμως «η τρομοκρατία δεν θα κυριαρχούσε ποτέ στη Γαλλία αν δεν ήταν ο εμφύλιος πόλεμος, ο οποίος όξυνε την καχυποψία, τον φόβο, την οργή και την εκδικητικότητα… από την πλευρά τους οι βασιλικοί διεξήγαγαν έναν κλεφτοπόλεμο, ένα αντάρτικο, ενδίδοντας στην προδοσία, τη διαφθορά και την εξαπάτηση, ακόμη και τη βία και τους φόνους» (σ. 413).
Η επαναστατική βία ήταν, μάλλον, απάντηση σ’ αυτή τη βία, παρά μια πρωτογενής βία. Η βία της Γαλλικής Επανάστασης δεν οφειλόταν στην ιδεολογία της, αλλά στη συγκυρία που αυτή πραγματοποιήθηκε και στην αντίδραση της βασιλείας.
Η μετάφραση του Κώστα Γαγανάκη μας μεταφέρει στην καρδιά των όσων μεταφράζει. Νομίζω όμως πως θα ήταν καλύτερα, για το ευρύτερο αναγνωστικό κοινό, η μεταφορά των λιγότερο γνωστών γαλλικών ονομάτων να γίνεται στα ελληνικά, για να μη διακόπτεται η ροή της ανάγνωσης. Αν και νομίζω πως αυτή είναι εκδοτική και όχι μεταφραστική επιλογή.
Ενώ αντιθέτως η μετάφραση των μηνών της Επανάστασης στα ελληνικά δυσκολεύει την πρόσληψή τους. Για παράδειγμα ποιος γνωρίζει την 18η Ομιχλώδους; Την 18η Μπρυμαίρ όμως την γνωρίζουν όλοι. Το Χρονολόγιο πολύ βοηθητικό. Θα εξυπηρετούσε και ένα Ευρετήριο Ονομάτων.
Ένα πολύ μεγάλο βιβλίο από το οποίο μαθαίνεις πως οι Δημοκρατίες που σήμερα έχουμε, δεν θα υπήρχαν, αν δεν είχε ασκηθεί βία για να επικρατήσουν. Υπάρχουν επιμέρους ενστάσεις μου για την αναγκαιότητα αυτού του βαθμού βίας, όχι όμως για την αναγκαιότητά της αυτή καθαυτή. Τώρα, μετά απ’ όλα αυτά, νομίζω περιττεύει να γράψω πως έχουμε να κάνουμε με ένα αριστούργημα.
Απόσπασμα από το βιβλίο
«Στην τρομοκρατία καταφεύγουν ακόμη συχνότερα η θρησκεία και η δικαιοσύνη για να μεταπείσουν τους άπιστους και τους εγκληματίες. Σε αυτή την περίπτωση, η τρομοκρατία είναι θετική, υπό την έννοια ότι τρομοκρατεί εκείνους που απειλούν την Εκκλησία και την κοινωνία. Οι εκδηλώσεις είναι πολλές: «θείος τρόμος», «τρόμος της κόλασης και του καθαρτηρίου», «σωτήριος τρόμος των νόμων», «τρόμος των βασανιστηρίων». Η έννοια έχει εδώ αποτρεπτική σημασία. Αναμφίβολα, αυτή η θρησκευτική και δικαστική κληρονομιά εξηγεί γιατί οι επαναστάτες θέλησαν να αναποδογυρίσουν τον τρόμο, να τον στρέψουν ενάντια στον αντίπαλο, και γιατί τον αποκάλεσαν δικαιοσύνη και περιστασιακά, «τρομοκρατία» με πεζό». (σ. 527).
πηγή: http://bookpress.gr
