Φοιτητές του Πανεπιστημίου Κέιμπριτζ, μελετώντας ένα μεσαιωνικό έγγραφο, μια περγαμηνή που υπήρχε στην ορθόδοξη Μονή της Αγίας Αικατερίνης του Όρους Σινά, έπεσαν σε μια αναπάντεχη ανακάλυψη: ψάχνοντας κάτι από τα γραπτά, βρήκαν μια παράγραφο που αποδιδόταν στον αρχαίο Έλληνα αστρονόμο του 5ου π.Χ. αιώνα Ερατοσθένη. Το έγγραφο είναι ένα παλίμψηστο, δηλαδή περγαμηνή που τα γραπτά της είχαν σβηστεί, προκειμένου να γράψει κάποιος από πάνω κάτι καινούργιο.
Η ανακάλυψη των φοιτητών του Καθηγητή Πίτερ Ουίλιαμς έκαναν αυτή την ανακάλυψη το 2012. Πέντε χρόνια μετά η περγαμηνή πέρασε από νέα εξέταση, με την χρήση νεότερης τεχνολογίας. Επιβεβαιώθηκε η παράγραφος του Ερατοσθένη. Περιείχε μύθους του αρχαίου αστρονόμου σχετικά με την γέννηση/δημιουργία των άστρων. Στη συνέχεια ο καθηγητής Ουίλιαμς παρατήρησε μια λίστα από συντεταγμένες αστέρων. Συνεργαζόμενος με τον ιστορικό της επιστήμης Βικτόρ Γκιζεμπέργκ του Γαλλικού Εθνικού Ινστιτούτου Επιστημονικών Ερευνών, και τον Εμανουέλ Ζινγκ του Πανεπιστημίου της Σορβόνης, εντόπισαν τις ακριβείς συντεταγμένες των άστρων στα τέσσερα άκρα του αστερισμού Corona Borealis (Βόρειου Στέφανου). Επιπλέον εντόπισαν βάσιμες ενδείξεις πως οι συντεταγμένες αυτές προέκυψαν από τις μετρήσεις του Ίππαρχου του Ροδίου κατά το 129 π.Χ.
Μέχρι σήμερα ο αρχαιότερος κατάλογος αστέρων που έχει διασωθεί ήταν η Αλμαγέστη του Κλαύδιου Πτολεμαίου του Αλεξανδρινού. Είναι ένας κατάλογος 1000 περίπου άστρων, συντάχθηκε τον 2ο μ.Χ. αιώνα και αποτελεί μέρος του γεωκεντρικού μοντέλου για τον Κόσμο. Δηλαδή, σύμφωνα με το μοντέλο αυτό του Πτολεμαίου, θωρείται ως δεδομένο ότι η Γη είναι το κέντρο του σύμπαντος, και όλα τα ουράνια σώματα περιστρέφονται γύρω από αυτήν. Η θεωρεία αυτή θεμελιώθηκε από τον Αριστοτέλη και για περισσότερο από 12 αιώνες ήταν αποδεκτή αξιωματικά.
Είπαμε πως ο κατάλογος με τα αστέρια και τις συντεταγμένες τους στον ουράνιο θόλο, από τον Πτολεμαίο θεωρούταν μέχρι σήμερα η αρχαιότερη καταγραφή των ουράνιων σωμάτων. Εντούτοις, από την ύστερη αρχαιότητα γινόταν λόγος για τον προγενέστερο κατάλογο του Ίππαρχου. Ωστόσο, το γεγονός ότι δεν υπήρχαν ίχνη του καταλόγου αυτού, οδήγησε τους περισσότερους επιστήμονες του Μεσαίωνα να πιστεύουν πως επρόκειτο για μύθο. Από την άλλη, αστρονόμοι σαν τον Δανό Τίχο Μπράχε του 16ου αιώνα υποστήριζαν ότι ο Πτολεμαίος είχε αντιγράψει τα πορίσματα του Ίππαρχου και τα παρουσίασε ως δικά του.
Η μελέτη του παλίμψηστου από την Μονή της Αγίας Αικατερίνης, φανέρωσε πως δεν υπήρξε αντιγραφή, ότι ο Πτολεμαίος έκανε δικές του μετρήσεις και κατέγραψε τα δικά του πορίσματα. Το εντυπωσιακό, πάλι, είναι ότι οι μετρήσεις του Ίππαρχου που ανακαλύφθηκαν είναι κατά πολύ ακριβέστερες του Πτολεμαίου.
Γιατί είναι σημαντικός ο Ίππαρχος ο Ρόδιος; Επειδή, πρώτος, αντί να περιοριστεί στην περιγραφή των φυσικών φαινομένων, προχώρησε στην μέτρηση, τον υπολογισμό και την πρόβλεψή τους. Εισήγαγε, δηλαδή, την μαθηματικοποίηση της Φύσης. Αξιοποίησε τις αστρονομικές μαθηματικές παρατηρήσεις των Βαβυλωνίων, τις “πάντρεψε” με την ελληνική γεωμετρία, πράγμα που οδήγησε στο να τεθούν οι βάσεις για την σύγχρονη αστρονομία.
Οι ερευνητές ενθουσιασμένοι πιστεύουν ότι σε κάποια από τα υπόλοιπα παλίμψηστα της Μονής της Αγίας Αικατερίνης στο Σινά υπάρχουν τα υπόλοιπα τμήματα του καταλόγου του Ίππαρχου. Σε κάθε περίπτωση πρόκειται για συνταρακτική ανακάλυψη, ένα επίτευγμα που πηγαίνει μέρος των ανθρώπινων αστρονομικών γνώσεων κάποιους αιώνες πιο πίσω.
