“Ο τόπος ήτον άφοβος, οι άνθρωποι αποθαρρούσαν
δια τα φουσάτα όπου έστηκαν στο κάστρον των Γιαννίνων·
αιφνίδια τους υπόπεσαν, ζημίαν μεγάλην εποίκαν.
Εκείνη γαρ η υποδρομή, το κάστρο που σας λέγω,
ουδέν εδιήρκεσεν πολλά, άνευ κ’ημέρες δύο,
επεί μαντάτα ηφέρασιν ετότε του Δεσπότου,
το πώς εκαταλάβασιν εις τον κορφόν της Άρτας,
κάτεργα εξήντα ήλθασιν κ’ είναι των Γενουβίσων·
επέζεψαν στην Πρέβεσαν, κουρσεύγουν τα χωρία,
ωρμήσασιν να έρχονται ολόρθα εις την Άρταν.
Το ακούσει γαρ και μάθει το ετότε ο Δεσπότης,
μεγάλως το εφοβήθηκεν, εις σφόδρα το ελυπήθη,
διατό ελογίσετον ευθέως ότι τα κάτεργα είναι,
τα ερρόγεψεν ο βασιλέας, εκείνα των Γενουβίσων,
να ελθούσιν καταπάνω του, να τον έχουν ζημιώσει.
Ενταύτα ερώτησεν ευθέως. “Ο πρίγκιπας πού ένι;”
εμίσεψε εκ το αλλάγι του κ’ εδιάβη προς εκείνον,
είπεν και αφηγήθη του εκείνα τα μαντάτα,
το πώς ήλθαν τα κάτεργα, εκείνα των Γενουβίσων
επέζεψαν στην Πρέβεζαν, κουρσεύουν τα χωρία
ωρμήσασιν κ’ ερχόντησαν ολόρθα εις την Άρταν,
“κ’ έχω φόβον αμέτρητον μη πιάσουσιν την χώραν”.
Αυτό το απόσπασμα περιέχει την πρώτη, χρονικά, αναφορά του τοπωνυμίου “Πρέβεζα” στη νεοελληνική γραμματεία. Το απόσπασμα αυτό προέρχεται από το “Χρονικό του Μορέως”. Το κείμενο αυτό γράφτηκε στην ελληνική δημώδη γλώσσα από εξελληνισμένο Φράγκο συγγραφέα, την περίοδο της Φραγκοκρατίας, και αποτελεί απόπειρα ιστοριογραφίας, αν και στην πραγματικότητα πρόκειται για χρονικό με λογοτεχνικά στοιχεία. Εντούτοις δίνει πολλές πληροφορίες για γεγονότα στον ελλαδικό χώρο μεταξύ 13ου και 14ου αιώνα.
Το συμβάν που εξιστορείται, είναι το ακόλουθο: Ο Αυτοκράτορας Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος το 1292 διεξήγε στρατιωτικές επιχειρήσεις εναντίον του ηγεμόνα του Δεσποτάτου της Ηπείρου, Νικηφόρου Α΄ Αγγέλου Κομνηνού. Για λογαριασμό του αυτοκράτορα εξήντα γενοβέζικες γαλέρες (“…τα κάτεργα είναι/ τα ερρόγεψεν ο βασιλέας (σσ βασιλέας εννοείται ο αυτοκράτορας), εκείνα των Γενουβίσων”) εκστράτευσαν στον Αμβρακικό κόλπο. Μεταξύ άλλων τα στρατεύματα που μετέφεραν οι γαλέρες, αποβιβάστηκαν στην Πρέβεζα και λεηλάτησαν όλη την περιοχή (“…επέζεψαν στην Πρέβεζαν, κουρσεύουν τα χωρία”).
Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι παρά την ύπαρξη του τοπωνυμίου “Πρέβεζα” δεν σημαίνει ότι υπήρχε εκείνη την εποχή οικισμός με αυτό το όνομα, πολύ περισσότερο πόλη με εμπορική δραστηριότητα και κάποια, έστω, οικονομική επιφάνεια. Ο κος Νίκος Καράμπελας σε μελέτη του έχει τοποθετηθεί σχετικά, τοποθετώντας την ύπαρξη σχετικού οικισμού στις αρχές του 16ου αιώνα (βλ. Καράμπελας, The Foundation of Preveza and the Dating of the Two Versions of the Chronicle of Morea, 2020)
Για την ιστορία, στόχος των αυτοκρατορικών στρατευμάτων ήταν η Άρτα, πρωτεύουσα του Δεσποτάτου της Ηπείρου. Αναγκάστηκαν, όμως, να υποχωρήσουν, καθώς ο ηγεμόνας της Αχαϊας, Φλωρέντιος Αννονικός, σύμμαχος του δεσπότη, έστειλε ενισχύσεις.
Αυτό το άρθρο γράφτηκε με βάση μελέτη του Γεώργιου Βελένη, σήμερα Ομότιμου Καθηγητή στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης. Αυτή η μελέτη δημοσιεύτηκε στο ανεκτίμητης αξίας Περιοδικό της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Πρέβεζας “Πρεβεζάνικα Χρονικά” (Περίοδος Β΄, τεύχος 31ο -32ο, Ιανουάριος – Δεκέμβριος 1995, Πρέβεζα).
Τέλος θερμές ευχαριστίες οφείλω στον καλό φίλο Δημοσθένη Δόνο, δίχως τiς παρατηρήσεις του οποίου το άρθρο τούτο θα περιείχε σοβαρά λάθη!
