Το ακόλουθο κείμενο είναι το καταληκτήριο απόσπασμα ομιλίας του Αλμπέρ Καμύ, το κείμενο της οποίας δημοσιεύτηκε στο δέκατο τεύχος του περιοδικού “La Gauche” της 20ης Δεκεμβρίου 1948 και στο πρώτο τεύχος του περιοδικού “Empedocle” τον Απρίλη του 1949. Περιλαμβάνεται στον πρόσφατο τόμο “Αλμπέρ Καμύ – Διαλέξεις και ομιλίες, 1937 – 1958” (Εκδόσεις Καστανιώτη, 2023) σε μετάφραση της Ρίτας Κολαϊτη.
Οι αληθινοί καλλιτέχνες ουδέποτε γίνονται πολιτικοί θριαμβευτές, διότι δεν μπορούν να δεχτούν αβασάνιστα – α! Το ξέρω καλά αυτό! – τον θάνατο του εχθρού τους! Βρίσκονται στην πλευρά της ζωής, όχι του θανάτου. Είναι μάρτυρες υπέρ της σάρκας, όχι υπέρ του νόμου. Από την έμφυτη κλίση τους, είναι καταδικασμένοι να αντιλαμβάνονται ακόμα και αυτό που τούς είναι εχθρικό. Αυτό δεν σημαίνει, όμως, ότι δεν μπορούν να κρίνουν το καλό και το κακό. Αλλά ακόμα και με τον χειρότερο εγκληματία, η ικανότητα των καλλιτεχνών να ζουν τη ζωή του άλλου, τους επιτρέπει να αναγνωρίζουν τη συνεχή δικαιολογία του ανθρώπου, που είναι ο πόνος. Ιδού λοιπόν τι θα μας εμποδίζει πάντα να να εκφέρουμε την απόλυτη κρίση και, συνεπώς, να επικυρώνουμε την απόλυτη τιμωρία. Στον κόσμο της θανατικής καταδίκης που είναι ο δικός μας, οι καλλιτέχνες καταθέτουν ως μάρτυρες υπέρ αυτού που στον άνθρωπο αρνείται να πεθάνει. Εχθροί κανενός, παρά μόνο των δήμιων! Κι αυτό ακριβώς θα τους καταδικάζει πάντα, αυτούς τους αιώνιους Γιρονδίνους, στις απειλές και στα χτυπήματα των Ορεινών μας με τα βαμβακερά μανικέτια. Τελικά, αυτή η άβολη θέση δημιουργεί, με τη δυσκολία της, το μεγαλείο τους. Θα έρθει μια μέρα όπου όλοι θα το αναγνωρίσουν, και, σεβόμενοι τις διαφορές μας, οι πιο άξιοι από εμάς θα πάψουν έτσι να αλληλοσπαράσσονται όπως κάνουν τώρα. Θα αναγνωρίσουν ότι ο βαθύτερος προορισμός τους είναι να υπερασπιστούν μέχρις εσχάτων το δικαίωμα των αντιπάλων τους να μην ασπάζονται τις δικές τους απόψεις. Θα διακηρύττουν, ανάλογα με την κατάστασή τους, ότι αξίζει καλύτερα να λαθέψεις παρά να σκοτώσεις κάποιον, και αφήνοντας τους άλλους να μιλούν παρά να έχουν δίκιο εν μέσω σιωπής και ομαδικών τάφων. Θα προσπαθούν να καταδείξουν πως, καίτοι οι επαναστάσεις επιτυγχάνουν με τη βία, διατηρούνται μόνο με τον διάλογο. Και θα ξέρουν τότε ότι αυτός ο ξεχωριστός προορισμός τούς δημιουργεί την πιο συνταρακτική από όλες τις αδελφοσύνες, εκείνη των αβέβαιων μαχών και των απειλούμενων μεγαλείων, εκείνη που, σε όλες τις εποχές της ευφυίας, δεν έπαψε ποτέ να αγωνίζεται για να επιβιώσει, ενάντια στις αφηρημένες έννοιες της Ιστορίας, αυτό που υπερβαίνει όλη την Ιστορία, και που είναι η σάρκα, είτε πάσχουσα είτε περιχαρής. Ολόκληρη η σημερινή Ευρώπη, άκαμπτη μες στην έπαρσή της, τους φωνάζει ότι το εγχείρημά τους είναι καταγέλαστο και μάταιο. Υπάρχουμε όμως όλοι εμείς στον κόσμο για να αποδείξουμε το αντίθετο.
