Με μεγάλη χαρά ο Τοποτηρητής παρουσιάζει ένα μια νέα έκδοση, ένα βιβλίο, που περιέχει μια ιστορική μαρτυρία. Το ημερολόγιο ενός νέου ανθρώπου που υπηρετούσε στο Πολεμικό Ναυτικό ως δόκιμος σημαιοφόρος, όπου καταγράφει τα γεγονότα της καταστροφής της Σμύρνης όπως εκείνος τα παρατηρούσε όντας “Εν πλω”, καθώς και τα συναισθήματα τα οποία τον κατέλαβαν μπροστά στα τρομερά γεγονότα που εκτυλίσσονταν μπροστά στα μάτια του. Ο καθηγητής Κώστας Κατσάπης, που επιμελήθηκε τον τόμο, δήλωσε στην ηλεκτρονική έκδοση του news24/7 (www.news247.gr) ότι “…αυτές οι μαρτυρίες αφενός προσφέρουν καινούργια στοιχεία για πράγματα που γνωρίζουμε όχι επαρκώς ακόμη, και αφετέρου, αν θεαθούν ως ψηφιδωτό, μπορούν εν τέλει να καταλήξουν στην όσο το δυνατόν πιο αντικειμενική, αλήθεια. Παράλληλα, το βιβλίο παρουσιάζει και λογοτεχνική αξία, με επίκεντρό του τον ανθρωπισμό μπροστά στο απόλυτο δράμα, αλλά και την αγωνία του πρωταγωνιστή μπροστά στην απώλεια, τη μάχη και τον θάνατο.”
Ο Τοποτηρητής δημοσιεύει το Δελτίου Τύπου, αλλά πριν από αυτό, κοινοποιεί το σημείωμα του υπεύθυνου των αξιόλογων Εκδ. Κυψέλη, σχετικά με τη σημασία της έκδοσης του βιβλίου αυτού για τις ίδιες τις εκδόσεις. Ο λόγος είναι ότι χαιρόμαστε όταν οι άνθρωποι είναι θερμοί για ό,τι παρουσιάζουν και το δηλώνουν.
Aν και με ένα ξεθωριασμένο μεταπτυχιακό Ιστορίας στην πλάτη, ποτέ δεν πίστευα ότι οι Εκδόσεις Κυψέλη θα εκδώσουν ιστορικό βιβλίο. Και πόσο μάλλον για την περίοδο της Μικρασιατικής καταστροφής και μάλιστα στην επέτειο των 200 χρόνων.
Κι όμως!
Όταν διάβασα γεμάτος συγκίνηση τις επιστολές του Νάσου Παπαβασιλείου στη μνηστή του, όλες οι ως άνω βεβαιότητες καταρρίφθηκαν.
Ένας νέος, δόκιμος σημαιοφόρος, μπαρκάρει αμέριμνος προς τα παράλια της Μ. Ασίας όπου και θα δώσει τις εξετάσεις του. Πού να ‘ξερε ότι θα έπαιρνε μέρος σε μία τραγωδία δίχως τέλος. Οι χαρούμενες, ερωτικές και γεμάτες χιούμορ επιστολές προς την μνηστή του, γρήγορα μετατρέπονται σε ένα λαχανιασμένο μπλουζ ακραίων συναισθημάτων, όπου κάθε επιστολή μπορεί να είναι και η τελευταία.
Σαν ένα καλογυρισμένο θρίλερ εποχής, οι επιστολές αυτές αποτελούν, πέρα από μία ανεκτίμητης σημασίας ιστορική πηγή, ένα σπουδαίο ψυχογράφημα με τεράστιες λογοτεχνικές αρετές, μία αδιάκοπη εξερεύνηση των ανθρωπίνων ορίων από έναν άνθρωπο που βιώνει την Ιστορία εν τη γενέσει της σε συνθήκες οριακές, μία σπουδή πάνω στις έννοιες του καλού και του κακού.
Εν πλω: Η καταστροφή της Σμύρνης μέσα από το ημερολόγιο ενός δόκιμου σημαιοφόρου (Εισαγωγή-Ιστορική επιμέλεια: Κώστας Κατσάπης)
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΠΑΠΑΒΑΣΙΛΕΙΟΥ (ΣΥΝΤΑΚΤΗΣ)
ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΤΣΑΠΗΣ (ΕΙΣΑΓΩΓΗ-ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ)
ΕΝ ΠΛΩ: Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΗΣ ΣΜΥΡΝΗΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΕΝΟΣ ΔΟΚΙΜΟΥ ΣΗΜΑΙΟΦΟΡΟΥ
Εκατό χρόνια μετά το τέλος της Μικρασιατικής Εκστρατείας και τον ξεριζωμό του ελληνισμού της Μικράς Ασίας μαρτυρίες και καταθέσεις αυτοπτών μαρτύρων δεν σταματούν να έρχονται στην επιφάνεια. Ημερολόγια, επιστολές, αυτοβιογραφικές καταθέσεις φωτίζουν από μια διαφορετική γωνία τα κρίσιμα γεγονότα της περιόδου που ακολούθησε την κατάρρευση του μετώπου, προσθέτοντας στα όσα ήδη γνωρίζουμε πολύτιμες πληροφορίες για τους τρόπους με τους οποίους η εμπειρία της μάχης, του πολέμου και της Καταστροφής βιώθηκε από τους συμμετέχοντες.
Το ημερολόγιο του δόκιμου σημαιοφόρου Αθανάσιου Παπαβασιλείου αποτελεί μια τέτοια πηγή. Γραμμένο στην τελευταία φάση της Εκστρατείας ως «μακρά επιστολή» προς την αγαπημένη του Μαρία, αποτυπώνει με ενάργεια τα συναισθήματα που γεννά ο πόλεμος σε έναν νέο άνθρωπο ο οποίος βιώνει την Ιστορία εν τη γενέσει της σε οριακές συνθήκες. Πηγή πολύτιμη τόσο για τα γεγονότα της Καταστροφής όσο και για την κατασκευή του εαυτού και τις ταυτοτικές του μεταπλάσεις, το ημερολόγιο του Παπαβασιλείου συνιστά συνάμα ένα έξοχο κείμενο με λογοτεχνικές αρετές που αιχμαλωτίζει τον αναγνώστη, κρατώντας το ενδιαφέρον του διαρκώς αμείωτο.
Ο Αθανάσιος Παπαβασιλείου γεννήθηκε το 1900 στην Πάρο. Φοίτησε στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων και ως δόκιμος αξιωματικός έλαβε μέρος στην τελευταία φάση της Μικρασιατικής Εκστρατείας καταγράφοντας σε ημερολόγιο την εμπειρία του από την καταστροφή της Σμύρνης και τον ξεριζωμό του μικρασιατικού ελληνισμού. Στη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου έλαβε την εκπαίδευση του αεροναυτίλου και συμμετείχε σε επιχειρήσεις στη νότια Γαλλία. Μετά τη λήξη του πολέμου σταδιοδρόμησε στην πολιτική αεροπορία, αρχικά στην ΤΑΕ και κατόπιν στην Ολυμπιακή Αεροπορία. Έφυγε από τη ζωή πλήρης ημερών τον Οκτώβριο του 1989.
Ο Κώστας Κατσάπης (1973) διδάσκει πολιτισμική ιστορία στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και δημόσια ιστορία στο ΕΑΠ. Τα ενδιαφέροντά του εστιάζονται στην κοινωνική και πολιτισμική ιστορία του μεταπολεμικού κόσμου και στην ιστορία της νεολαίας.
