Όσο και αν φαίνεται απίστευτο, υπάρχει φίλαθλος στα Γιάννινα που έχει παρακολουθήσει από κοντά αγώνες τεσσάρων Παγκοσμίων Κυπέλλων και έντεκα Ολυμπιακών Αγώνων! Είδε από κοντά τα μεγαλύτερα ονόματα του παγκοσμίου ποδοσφαίρου και του κλασικού αθλητισμού, αποκόμισε χιλιάδες παραστάσεις και εμπειρίες, έχει απίστευτες γνώσεις και είναι ένας ξεχωριστός άνθρωπος. Ο λόγος για τον Γιώργο Φαρμάκη, έμπορο στο επάγγελμα αλλά με σπουδές στα οικονομικά, που ίσως να είναι ο πιο πολυταξιδεμένος Έλληνας φίλαθλος, που με δικά του χρήματα βρέθηκε στις μεγαλύτερες αθλητικές διοργανώσεις του πλανήτη. Από το Μόντρεαλ και το Λος Άντζελες, μέχρι το Σίδνεϊ, τη Μόσχα και το Πεκίνο, για να δει αγώνες Μουντιάλ και Ολυμπιακών Αγώνων. Και όχι μόνο. Παρακολούθησε αγώνες και άλλων διοργανώσεων, ακολουθώντας πολλές φορές και την Εθνική Ελλάδας σε εκτός έδρας παιχνίδια. Πρόκειται για ένα σεβαστό πρόσωπο της τοπικής κοινωνίας, φωτεινή προσωπικότητα που όταν συζητάς μαζί του μαθαίνεις πράγματα. Θυμάται τα πάντα, ημερομηνίες αγώνων, ονόματα αθλητών, μετάλλια και επιδόσεις. Όλες αυτές τις εμπειρίες των μεγάλων αθλητικών διοργανώσεων μοιράζεται μαζί μας μέσω της συνέντευξης που έδωσε στο «ΦΩΣ». Τον ευχαριστούμε γι’ αυτό. Μας λέει πολλά και ενδιαφέροντα πράγματα, ενώ εξηγεί γιατί δεν παρακολουθεί ούτε στην τηλεόραση τους αγώνες που γίνονται στο Κατάρ. Ήταν, δε, από τους λίγους ανθρώπους που είχαν εκφράσει την αντίθεσή τους δημόσια στο να γίνουν οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 2004 στην Αθήνα, υποστηρίζοντας ότι δεν άντεχε η οικονομία της χώρας. Όταν ήρθαν τα μνημόνια και η χρεοκοπία ήρθε και για τον Γιώργο Φαρμάκη η δικαίωση των όσων έλεγε. Πέραν όλων αυτών, διαθέτει ένα πλούσιο αρχείο με φωτογραφίες, σώματα εφημερίδων και άλλα συλλεκτικά αντικείμενα. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος και πρόεδρος του συλλόγου φίλων αθλητισμού Ιωαννίνων.
Κύριε Φαρμάκη, πόσα Παγκόσμια Κύπελλα έχετε παρακολουθήσει;
Τέσσερα συνολικά. Είδα το Παγκόσμιο Κύπελλο του 1974 στη Γερμανία, του 1982 στην Ισπανία, του 1990 στην Ιταλία και του 2006 στη Γερμανία. Στη Γερμανία έχασα μόνο τον τελικό Ιταλία – Γαλλία που έληξε 1-1 και το πήρε στα πέναλτι με 5-3 η Ιταλία. Είχα πέσει θύμα απάτης από κάποιο αγγλικό πρακτορείο. Πληρώσαμε για τα εισιτήρια, περιμέναμε να μας τα φέρουν στο ξενοδοχείο και τελικά τότε διαπιστώσαμε ότι την πατήσαμε. Τζίφος τα εισιτήρια. Πήγα στο Βερολίνο για να δω τον τελικό και αναγκαστικά τον είδα από την τηλεόραση.
Από αυτά τα τέσσερα Μουντιάλ που είδατε ποιο ήταν το καλύτερο;
Δεν μπορώ να ξεχωρίσω κάποιο. Σε όλα υπήρχαν ποδοσφαιριστές παγκοσμίου ακτινοβολίας. Το 1974 είδα Κρόιφ, Μπεκενμπάουερ, το 1982 είδα Φαλκάο, Σόκρατες, Ζίκο από τη Βραζιλία, Σιρέα, Κόντι, Γκρατσιάνι, Πάολο Ρόσι και άλλους από την πρωταθλήτρια κόσμου Ιταλία στο Μουντιάλ του 1982. Στον τελικό του 1990, Γερμανία – Αργεντινή 1-0, είδα και τον Μαραντόνα. Και στη Γερμανία το 2006 υπήρχαν μεγάλοι παίκτες νεότερων γενιών.
Όταν είχε έρθει στα Γιάννινα ο Ζίκο ως προπονητής του Ολυμπιακού για το Μουντιάλ τι συζητήσατε;
Με έφερε σε επαφή μαζί του ο δημοσιογράφος Νίκος Γαβαλάς. Έδειξα φωτογραφίες στον Ζίκο που τράβηξα εγώ με τηλεφακό από την εξέδρα, από τον αγώνα Βραζιλία – Ιταλία 2-3 στο Παγκόσμιο Κύπελλο του 1982. Μάλιστα, έπιασα από καλό πλάνο και το δεύτερο γκολ των Βραζιλιάνων που είχε σημειώσει ο Φαλκάο. Ο Ζίκο ενθουσιάστηκε και μου έδωσε και αυτόγραφο.
Ποιες είναι οι μεγαλύτερες προσωπικότητες που γνωρίσατε πηγαίνοντας σε Παγκόσμια Κύπελλα;
Εγώ ένας απλός φίλαθλος ήμουν, δεν μπορούσα να γνωρίσω παίκτες από κοντά. Είδα στα γήπεδα όλα τα μεγάλα ονόματα του παγκοσμίου ποδοσφαίρου. Δεν είδα τον Πελέ να αγωνίζεται ζωντανά, παρά μόνο στην τηλεόραση. Τον γνώρισα μετά στη Γερμανία, στο Ντίσελντορφ, σε μια εκδήλωση της PUMA και μου έδωσε αυτόγραφο. Έχω αυτόγραφα από τον Μπόνοφ και τον Φοκτς της Εθνικής Γερμανίας και από πολλούς Ολυμπιονίκες, όπως Μαρίτα Κοχ, Βίλμα Ρότοφ, τη Νέλι Κούμαν. Μου έμεινε περισσότερο ο τελικός Γερμανία – Ολλανδία 2-1 το 1974 στο Ολυμπιακό στάδιο του Μονάχου. Κρόιφ από τη μια μεριά, Μπεκενμπάουερ από την άλλη. Είδα και τον Μέσι σε νεαρή ηλικία με την ολυμπιακή ομάδα της Αργεντινής στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Πεκίνου, που έγιναν το 2008. Σε αυτό τον τελικό είχε κερδίσει η Αργεντινή τη Νιγηρία και κατέκτησε το χρυσό μετάλλιο. Τότε είχε ξεπεταχτεί ο Μέσι, ήταν ηλικίας 21 ετών.
Σε πόσους Ολυμπιακούς Αγώνες έχετε πάει;
Σε έντεκα Ολυμπιακούς Αγώνες. Είδα τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Ρώμης το 1960, του Μεξικού το 1968, του Μονάχου το 1972, του Μόντρεαλ το 1976, της Μόσχας το 1980, του Λος Άντζελες το 1984, της Βαρκελώνης το 1992, του Σίδνεϊ το 2000, της Αθήνας το 2004, του Πεκίνου το 2008 και του Λονδίνου το 2012. Πήγα και στη Σεούλ που έγιναν οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 1988, αλλά είχα πάει έναν χρόνο νωρίτερα για να δω απλώς τις Ολυμπιακές εγκαταστάσεις.
Φαίνεται απίστευτο ένας φίλαθλος να έχει παρακολουθήσει αγώνες τεσσάρων Παγκοσμίων Κυπέλλων και έντεκα Ολυμπιακών Αγώνων.
Ήταν το χόμπι μου, το μεράκι μου. Ο κάθε άνθρωπος κάνει αυτό που του αρέσει. Έχω πάει σε εξήντα ξένες χώρες. Να φανταστείτε ότι πήγα μια φορά στην Αμερική για να παρακολουθήσω τις εκλογές. Πέρα από τα αθλητικά ήταν και επαγγελματικά ταξίδια. Όπου βόλευε συνδύαζα και τους δύο σκοπούς. Να προσθέσω ότι έχω πάει εκτός έδρας με την Εθνική Ελλάδας στο Ρέικιαβικ, στα Νησιά Φερόες, στο Όσλο, στη Λετονία και σε άλλες χώρες. Έχω παρακολουθήσει αγώνες Τσάμπιονς Λιγκ, Βαλκανικούς αγώνες στίβου και κωπηλασίας. Απ’ όλες τις διοργανώσεις έχω φωτογραφίες που έβγαλα ο ίδιος, λάβαρα, αποκόμματα από εισιτήρια, αυτόγραφα, σήματα, φανέλες. Στοιχεία που αποδεικνύουν ότι πήγα στους αγώνες. Από κάθε διοργάνωση έχω και ένα λεύκωμα με φωτογραφίες όπου σε όλες υπάρχουν ημερομηνίες και αναγραφή των προσώπων. Σε μια έκθεση έπιασα στα χέρια μου την μπάλα από τον τελικό του πρώτου Παγκοσμίου Κυπέλλου που έγινε το 1930 στην Ουρουγουάη, όπως και την φανέλα του Πελέ στο Μουντιάλ του 1970 στο Μεξικό.
Από τις εκατοντάδες φωτογραφίες ποια ή ποιες ξεχωρίζετε περισσότερο;
Κατά σύμπτωση έβγαλα το πιο γρήγορο γκολ που σημειώθηκε σε τουρνουά ποδοσφαίρου Ολυμπιακών Αγώνων. Ήταν στο «Γουέμπλεϊ», το 2012, στον αγώνα Μεξικό – Βραζιλία. Ήταν ο τελικός της διοργάνωσης των Ολυμπιακών Αγώνων του Λονδίνου. Εγώ καθόμουν στο πέταλο πίσω από την εστία της Βραζιλίας. Με το που ξεκίνησε το παιχνίδι, με μια μικρή μηχανή πόκετ προσπάθησα να βγάλω μια γενική φωτογραφία του γηπέδου για να έχω ως ενθύμιο και στο 26ο δευτερόλεπτο βάζει γκολ το Μεξικό. Στη φωτογραφία που έβγαλα, με μεγέθυνση φαίνεται η μπάλα πάνω στη γραμμή πριν καταλήξει στα δίχτυα και ο φωτεινός πίνακας που έδειχνε 26’’. Το γκολ σημείωσε ο Περάλτα για το Μεξικό που κατέκτησε το χρυσό μετάλλιο. Γράφτηκε τότε ότι ήταν το πιο γρήγορο γκολ που είχε σημειωθεί σε τουρνουά Ολυμπιακών Αγώνων. Το αποθανάτισα με τη μηχανή μου δεχόμενος και συγχαρητήρια από επαγγελματίες φωτορεπόρτερ. Μάλιστα, με τη Βραζιλία σε εκείνο το ματς είχε αγωνιστεί και ο Μαρσέλο, που είναι τώρα στον Ολυμπιακό.
Επίσης έχω αποθανατίσει τον τερματισμό του Έντγουιν Μόουζες στο Παγκόσμιο πρωτάθλημα στίβου που έγινε το 1983 στο Ελσίνκι. Έχω στη συλλογή μου και αυτή τη φωτογραφία. Στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Μόντρεαλ του 1976 στον δρόμο 400 μέτρων μετ’ εμποδίων, κατέκτησε το χρυσό μετάλλιο με παγκόσμιο ρεκόρ. Για μένα ο Μόουζες είναι από τους μεγαλύτερους αθλητές στίβου που έχω γνωρίσει. Από το 1977 μέχρι το 1987 δεν είχε χάσει κούρσα, ήταν αήττητος σε 122 αγώνες. Μιλάμε για αθλητή-φαινόμενο.
Από που πήρατε το ερέθισμα για να κάνετε όλα αυτά τα ταξίδια;
Από τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1960 στη Ρώμη. Πέρασα ωραία και είπα θα το συνεχίσω. Τότε ο διάδοχος Κωνσταντίνος κατέκτησε το χρυσό μετάλλιο στην ιστιοπλοΐα. Δεν είδα αυτόν τον τελικό γιατί είχε γίνει στη Νάπολι. Μάζεψα ό,τι οικονομίες είχα από τον κουμπαρά, είχα τελειώσει τη Δημόσια Εμπορική Σχολή Ιωαννίνων και πήγα στην Ιταλία για να δω τους αγώνες. Τότε σπούδαζε στη Ρώμη ο Γιαννιώτης ποδοσφαιριστής του Ατρόμητου Ιωαννίνων Σπύρος Παπλιάκος και έμεινα στο σπίτι που νοίκιαζε, γιατί δεν έφταναν τα λεφτά να πληρώσω ξενοδοχείο.
Απ’ όλες αυτές τις φοβερές εμπειρίες των Παγκοσμίων Κυπέλλων και των Ολυμπιακών Αγώνων, υπάρχουν στιγμές που σας έμειναν για πάντα;
Όταν βλέπω το αρχείο μου θυμάμαι τα πάντα από τα όσα έζησα στα γήπεδα. Ως Έλληνας συγκινήθηκα όταν ακούστηκε ο εθνικός ύμνος στο μετάλλιο του Κώστα Κεντέρη στο Σίδνεϊ το 2000. Γενικά όλα τα ολυμπιακά μετάλλια της χώρας μας έδωσαν ξεχωριστή χαρά. Μου προκάλεσε ιδιαίτερα συναισθήματα η τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων του 1972 στο Μόναχο, όταν μπήκε πρώτη η εθνική ομάδα της χώρας μας με σημαιοφόρο τον Βασίλη Παπαγεωργόπουλο και την ίδια στιγμή έπαιζε από τα μεγάφωνα το τραγούδι «ποτάμι μέσα μου πικρό το αίμα της πληγής σου…» του Μίκη Θεοδωράκη. Αυτή η τελετή με επηρέασε και μου άλλαξε πολλά πράγματα στη ζωή μου. Είδα ογδόντα χιλιάδες θεατές να χειροκροτούν την ελληνική σημαία που μπήκε πρώτη στο στάδιο και αναλογίστηκα μετά ότι οι λαοί δεν έχουν τίποτα να χωρίσουν, τα συστήματα είναι αυτά που δημιουργούν τα προβλήματα.
Από αυτούς τους αγώνες κρατά η φιλία σας με τον Γιάννη Διακογιάννη που τον προσκαλέσατε παλιότερα και στα Γιάννινα;
Συνταξιδέψαμε μαζί σε αγώνα της Εθνικής Ελλάδας στο Ρέικιαβικ με την Εθνική Ισλανδίας και στους αγώνες του Παγκοσμίου πρωταθλήματος ανοιχτού στίβου που έγιναν το 1987. Έχω γνωρίσει επίσης τον Βαγγέλη Φουντουκίδη και άλλους δημοσιογράφους που συνόδευαν την εθνική ομάδα. Κάπως έτσι είχα γνωριστεί και με τον Τραπατόνι όταν είχε έρθει στα Γιάννινα για να κατασκοπεύσει τον Παναθηναϊκό για λογαριασμό της Γιουβέντους, σε αγώνα που έδινε με τον ΠΑΣ. Εγώ είχα μάθει Ιταλικά από το 1960, όταν είχα πάει στη Ρώμη για τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Στο αεροδρόμιο Αθηνών, τον Σεπτέμβριο του 1980, περίμενα να έρθει η ώρα της πτήσης για Γιάννινα. Στα χέρια μου κρατούσα την ιταλική εφημερίδα «Corierre dello sport». Εκεί με πλησίασε ο Τραπατόνι, νομίζοντας ότι είμαι Ιταλός και συνταξιδέψαμε μαζί στα Γιάννινα. Εγώ τον φιλοξένησα στην πόλη και είδαμε μαζί το παιχνίδι ΠΑΣ Γιάννινα – Παναθηναϊκός 2-1. Λίγες ημέρες μετά μου έστειλε και ευχαριστήρια επιστολή.
Παρακολουθείτε το τωρινό Μουντιάλ του Κατάρ, είστε με κάποια ομάδα;
Όχι, δεν παρακολουθώ όσο και αν φαίνεται παράξενο. Δεν βλέπω το θέαμα που έβλεπα παλιά. Είναι ποδόσφαιρο χωρίς έμπνευση. Πασούλες στα πλάγια και καμία σέντρα. Δεν μου προκαλεί κανένα ενδιαφέρον. Δεν ξέρω αν θα δω αργότερα τους ημιτελικούς ή τον τελικό. Εγώ που έφτασα μέχρι το Πεκίνο, το Σίδνεϊ και το Λος Άντζελες για να δω Ολυμπιακούς Αγώνες ή μέχρι την Ισπανία για να δω Μουντιάλ ή μέχρι την Ισλανδία και τις Νήσους Φερόες για να δω την εθνική ομάδα, δεν ανοίγω την τηλεόραση για να δω αγώνες Μουντιάλ. Πείτε το όπως θέλετε, εμένα δεν μου προκαλεί κανένα ενδιαφέρον.
Τι περιλαμβάνει το αρχείο σας; Μας δείξατε αρκετά, αλλά για να το δούμε όλο θέλουμε μια μέρα.
Έχω σε φακέλους όλα τα στοιχεία, φωτογραφίες και λοιπά όλων των μεγάλων διοργανώσεων, όπως Ολυμπιακοί Αγώνες, Παγκόσμια Κύπελλα, Παγκόσμια πρωταθλήματα στίβου, Βαλκανικά πρωταθλήματα. Έχω τα σώματα εφημερίδων που αναγγέλλουν κάποια σημαντικά γεγονότα. Αγόρασα ενθυμήματα αγώνων και από διεθνείς δημοπρασίες. Έφτασα μέχρι και τη Λοζάνη που είναι η έδρα της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής για να λάβω μέρος σε δημοπρασία ενθυμημάτων από Ολυμπιακούς Αγώνες. Ο στίβος μου αρέσει περισσότερο από το ποδόσφαιρο. Έχω πάρα πολλές φωτογραφίες. Ό,τι φωτογραφίες χρησιμοποίησα για τον αθλητισμό των Ιωαννίνων στο λεύκωμα που εξέδωσα το 1998 τις παρέδωσα στο Ιστορικό Αρχείο-Μουσείο των γενικών Αρχείων του Κράτους, γιατί βλέπω ότι από την διευθύντρια κυρία Μάρθα Παπαδοπούλου γίνεται μια αξιόλογη και αξιόπιστη προσπάθεια.
Σκεφτήκατε ποτέ όλα όσα ζήσατε στα γήπεδα και τα στάδια, να τα καταγράψετε σε κάποιο βιβλίο; Θα είχε μεγάλο ενδιαφέρον.
Εξέδωσα το λεύκωμα με τίτλο «φωτογραφική διαδρομή Ηπειρωτικού αθλητισμού 1918-1967». Ήταν έκδοση του 1998. Με βοήθησε πολύ ο αείμνηστος Κώστας Κόκκας και άλλοι που μου έδωσαν φωτογραφίες. Δεν ήθελα χορηγό, όλα τα έξοδα τα πλήρωσα εγώ. Δυστυχώς απέμειναν πολύ λίγα κομμάτια, δεν έχω ούτε για να τα δωρίσω στα εγγόνια μου. Ψάχνω σε συλλέκτες των Αθηνών μήπως έχουν το λεύκωμά μου για να το αγοράσω. Στο λεύκωμα αυτό είναι δημοσιευμένες πάνω από τριακόσιες φωτογραφίες από τον γιαννιώτικο αθλητισμό, έγγραφα και αποκόμματα εφημερίδων. Έγινε μεγάλη προσπάθεια για να αναδειχθούν με τα ανάλογα κείμενα ώστε να υπάρχει η ιστορική αναφορά αυτών των φωτογραφιών, οι οποίες είναι κατά χρονολογική σειρά και καλύπτουν την ιστορική διαδρομή.
Ασχοληθήκατε και με την αθλητική δημοσιογραφία. Ποιες είναι οι εμπειρίες σας;
Στα τέλη της δεκαετίας του ’50, μαθητής ακόμη στην Εμπορική Σχολή Ιωαννίνων, διάβασα μια αγγελία στην εφημερίδα «Αθλητική Ηχώ» που ζητούσε ανταποκριτή στα Γιάννινα. Έστειλα ταχυδρομική επιστολή για να αναλάβω εγώ ανταποκριτής. Κάποια μέρα είδα σε ένα καρεδάκι της εφημερίδας που έγραφε «παρακαλείτε ο κύριος Φαρμάκης να στείλει δύο φωτογραφίες για την ταυτότητα και να στέλνει ανταποκρίσεις στο τηλέφωνο τάδε…». Μέχρι να πάω για σπουδές στην Αθήνα ήμουν ανταποκριτής, αμισθί ασφαλώς. Δεν έφταναν τα κρύα που έτρωγα στα γήπεδα, είχα ξεπαγιάσει και στα γραφεία του ΟΤΕ περιμένοντας κάθε Κυριακή να βγάλουν γραμμή με την Αθλητική Ηχώ.
Πως δεν συνεχίσατε και ως φοιτητής;
Με απέτρεψε ο Σέμπος. Πήγα μια μέρα στα γραφεία της εφημερίδας στην Αθήνα. Με υποδέχθηκε ο Σέμπος και ο αρχισυντάκτης Πάνος Μακρίδης. Ο Γρατσίας μου έβαλε τις φωνές λέγοντας: «Φαρμάκη, η εφημερίδα αυτή είναι σχολείο, στην αναφορική αντωνυμία «ότι» θα βάζεις και υποδιαστολή….». Ο Σέμπος με πήρε στο γραφείο του και μου είπε: «Βλέπω ότι γράφεις καλά, είσαι καλλιγράφος, δεν κάνεις λάθη, συνέχισε τις σπουδές σου. Το δικό μας σινάφι δεν είναι καλό».
Μια τελευταία ερώτηση. Γιατί ήσασταν αντίθετος στο να γίνουν οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 2004 στην Αθήνα; Γίνατε τότε αποδέκτης πολλών αντιδράσεων, αλλά βλέποντας μετά την οικονομία της χώρας να πηγαίνει στα βράχια, δικαιωθήκατε απόλυτα για όσα λέγατε.
Διατύπωσα την αντίθεσή μου γιατί έβλεπα ότι δεν πήγαιναν καλά τα οικονομικά της χώρας. Μια χώρα χρεωμένη δεν αντέχει τέτοιες δαπάνες. Εγώ τα έλεγα αυτά στη δεκαετία του ’90 όταν γινόταν η προσπάθεια ανάληψης των Ολυμπιακών Αγώνων. Όχι τώρα, που με τα μνημόνια είδαμε τι έγινε με την οικονομία. Ένας από τους λόγους που φτάσαμε σε αυτήν την κρίση ήταν και οι αλόγιστες δαπάνες των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας. Είχα ως δεδομένο την ανεργία που άφησαν οι Ολυμπιακοί Αγώνες της Σεούλ, την ανεργία που είχε μετά η περιοχή της Καταλονίας στην Ισπανία με τους μετακινούμενους εργάτες. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 1976 στο Μόντρεαλ ξεχρεώθηκαν το 2002. Εκεί τα κόστη τα χρεώθηκε ο οργανισμός «Μόντρεαλ 1976», όχι ο κόσμος όπως έγινε στην Ελλάδα. Η εναντίωσή μου ήταν μόνο για το οικονομικό μέρος.
Βαγγέλης Γυφτόπουλος
