Στα τέλη του 1923, μεσούσης της Εποχής της Τζαζ, ο Πολ Γουάιτμαν, επικεφαλής της Palais Royal Orchestra, ζήτησε από τον Τζορτζ Γκέρσουιν να συμμετάσχει ως συνθέτης με μία σύνθεσή του, σε ένα φιλόδοξο κοντσέρτο που ετοίμαζε ο Γουάιτμαν για να παρουσιάσει στο Μανχάταν στις 12 Φλεβάρη του 1924. Το όλο πρόγραμμα θα τιτλοφορούταν ως “Ένα Πείραμα Πάνω στην Μοντέρνα Μουσική”. Στόχος του ήταν, ούτε λίγο ούτε πολύ, να καταδειχθεί ότι η τζαζ δεν ήταν απλά μια εφήμερη κι επιδερμική μόδα, αλλά κάτι ουσιαστικότερο και βαθύτερο. Αυτό το καταλαβαίνουμε εύκολα γνωρίζοντας ότι ανάμεσα στα υπόλοιπα κομμάτια που παρουσιάστηκαν στο εν λόγω κοντσέρτο ήταν και το “Pomp and Circumstance March No. 1” του Έλγκαρ.
Ο Γκέρσουιν αρχικά αρνήθηκε, καθώς φοβόταν ότι δεν θα είχε αρκετό χρόνο στη διάθεσή του ώστε να ετοιμάσει κάτι αξιόλογο. Με τα πολλά μεταπείστηκε και συνέθεσε το περίφημο “Rhapsody in Blue”. Η σύνθεση πρωτοπαρουσιάστηκε όντως την 12η Φλεβάρη, από την ορχήστρα του Πολ Γουάιτμαν με τον Τζορτζ Γκέρσουιν στο σόλο πιάνο. Το κοινό ενθουσιάστηκε, τόσο εκείνο στην πρεμιέρα στο Μανχάταν όσο και οπουδήποτε αλλού παίχτηκε. Η ηχογράφηση από τον Γουάιτμαν και την ορχήστρα του ξεπέρασε σε πωλήσεις τα ένα εκατομμύρια αντίτυπα.
Οι κριτικοί, πλην ελαχίστων, το “έθαψαν”. Αλλά ποιος νοιάζεται για το τι λένε οι κριτικοί;
Το κομμάτι έχει κερδίσει την θέση του στο πάνθεον της Αμερικάνικης και της Λόγιας μουσικής του εικοστού αιώνα. Όπως έχει γραφτεί, το “Rhapsody in Blue” εκφράζει όσο λίγα πράγματα από την θορυβώδη δεκαετία του 1920, την Τζαζ Εποχή και ιδίως την πόλη της Νέας Υόρκης. Καθόλου τυχαίο δεν πρέπει να θεωρείται ότι ο Γούντι Άλεν, στην ταινία του “Manhattan” (1979) περιέλαβε μια σκηνή όπου παρουσιάζονται χαρακτηριστικά στυγμιότυπα του Μανχάταν και της Νέας Υόρκης γενικότερα, με ηχητική επένδυση ακριβώς το “Rhapsody in Blue”!
Απολαύστε το στην εκτέλεση του 1976 από την Φιλαρμονική Ορχήστρα της Νέας Υόρκης με τον σπουδαίο Λέοναρντ Μπέρνσταϊν στο σόλο πιάνο.
Κώστας Μαζιώτης
