Το προηγούμενο διάστημα ο Τοποτηρητής ενημέρωσε τους αναγνώστες και τις αναγνώστριές του για την πρεμιέρα της παράστασης “Ο Μπεχτσής/Ο Νυχτοφύλακας” στο Κάστρο του Αγίου Ανδρέα από το Θεατρικό Εργαστήρι Πρέβεζας. Πλέον, έχει παιχτεί το έργο δύο φορές. Έτσι, μπορούμε να προχωρήσουμε σε μια αποτίμηση της παράστασης χωρίς τον φόβο να χαλάσουμε την “έκπληξη” αποκαλύπτοντας κάποιες λεπτομέρειες, σημαντικές και μη.
Την υπόθεση την γνωρίζουν οι αναγνώστες και οι αναγνώστριες, αλλά ας πούμε εν συντομία ότι περιγράφονται οι περιπέτειες δυο προσφύγων, μετά την Μικρασιατική Καταστροφή, όταν, στην Αθήνα πια, αναζητούν καταφύγιο στο εργοστάσιο του φωταερίου, στο σημερινό Γκάζι. Στο ερώτημα “γιατί αναζητούν καταφύγιο” η απάντηση είναι, δυστυχώς, για να αποφύγουν τους προπηλακισμούς από τους γηγενείς, οι οποίοι τους φωνάζουν υβριστικά “τουρκόσπορους” και τους καλούν “να πάνε πίσω στην Τουρκιά”. Ο Κώστας Λάκης, που υπογράφει το κείμενο, είναι φανερό ότι έχει μελετήσει σχετικά με το θέμα των προσφύγων, και ότι δεν έχει διάθεση για κολακευτικούς εξωραϊσμούς. Από τη στιγμή που ακόμη και σήμερα υπάρχουν άνθρωποι που αγνοούν την εχθρική υποδοχή που επιφυλάχθηκε από τους ντόπιους στους πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία και τον Πόντο, αυτές οι υπενθυμίσεις είναι κάτι παραπάνω από απαραίτητες. Απαραίτητο στάδιο κάθε ψυχοθεραπείας αποτελεί ο εντοπισμός, η αναγνώριση του τραύματος. Κατόπιν ακολουθεί η συμφιλίωση με το γεγονός ότι υπήρξε τραύμα, και μόνο τότε μπορεί να επέλθει η επούλωση. Κακά τα ψέμματα, ό,τι ισχύει για έναν άνθρωπο, ισχύει και για το ευρύτερο σύνολο που είναι ενωμένο από κάποιους παράγοντες, λόγου χάρη κοινή καταγωγή, εντοπιότητα και κοινές παραδόσεις.
Ταυτόχρονα, σημαντική για την υγεία του συνόλου είναι και η ανάδειξη των πράξεων συμπόνιας, αλληλεγγύης και καλοσύνης. Στο έργο, οι συμπατριώτες μας που στάθηκαν αρωγοί στις προσπάθειες για ανακούφιση και αποκατάσταση των προσφύγων, εκπροσωπούνται από τον Νυχτοφύλακα. Όταν ανακαλύπτει τους δύο που κρύβονται στο εργοστάσιο, αντί να τους διώξει ή, ακόμη χειρότερα, να τους παραδώσει στην αστυνομία, επιδεικνύει συγκινητική ανθρωπιά, και τους προσφέρει κατάλυμα, στο οποίο μένουν τρία περίπου χρόνια, και τους βοηθά, στέλνοντάς τους σε χαμαλοδουλειές. Χάρη ακριβώς σε αυτές τις προσωρινές εργασίες, οι δύο φίλοι, ο Σπύρος και ο Κοσμάς, καταφέρνουν κάποια στιγμή να ορθοποδήσουν, ανοίγοντας ένα ραφείο.
Το έργο είναι στην πράξη μια ωδή για την ίδια την ανθρώπινη μοίρα. Όπως και στη ζωή το κλάμα διαδέχεται το γέλιο και ξανά από την αρχή, έτσι και στην παράσταση υπάρχουν στιγμές που θλίβεσαι από τον πόνο που άνθρωπος μπορεί να προκαλέσει σε άνθρωπο, καθώς επίσης, υπάρχουν στιγμές που θες να βάλεις τα γέλια με τα πειράγματα και τα καλαμπούρια μεταξύ των δυο κατατρεγμένων. Οι ερμηνείες του Σπύρου Παπαδιώτη και του Κοσμά Μαρκή αποδίδουν ξεκάθαρα τις εναλλαγές των συμβάντων και των διαθέσεων. Γενικά, η απόδοσή τους φανερώνει, προφανώς έμφυτο ταλέντο, αλλά πάνω από όλα το πόση δουλεία έχει γίνει από τους δύο συμπολίτες μας, υπό την καθοδήγηση, βέβαια, της Λίλης Σακκά. Έχουμε ξανατοποθετηθεί σχετικά με την αξία της δουλειάς που γίνεται από το Θεατρικό Εργαστήρι Πρέβεζας. Μαζί με τις υπόλοιπες θεατρικές ομάδες που δραστηριοποιούνται στην πόλη μας, με ελάχιστα μέσα – πάντα εκ των ενόντων – κάνουν θαύματα.
Πρέπει κάτι να γίνει με τη στέγαση αυτών των ομάδων, όπως και κάθε ομάδας και συλλόγου, μιας και κάποια στιγμή θα εκδιωχθούν από το Κάστρο του Αγίου Ανδρέα. Φυσικά, χαιρετίζουμε την προσπάθεια να στεγάζονται οι δημόσιες υπηρεσίες σε ιδιόκτητους χώρους, μιας και έτσι θα υπάρξει σημαντική εξοικονόμηση χώρου. Εκτιμούμε, ωστόσο, ότι κάτι πρέπει να γίνει και με αυτούς τους πυλώνες αυτοέκφρασης και παραγωγής πολιτιστικών έργων.
Δεν είναι, όμως, ώρα για γκρίνια. Η παράσταση “Ο Μπεχτσής/Ο Νυχτοφύλακας” είναι όμορφη και σπουδαία. Προτείνω, λοιπόν, να πάτε να τη δείτε είτε μόνοι ή με την παρέα σας.
Κώστας Μαζιώτης
