Στο πέμπτο βιβλίο της Ιστορίας του Θουκυδίδη, από την παράγραφο 84 και μέχρι το τέλος του βιβλίου, ο Θουκυδίδης μας προσφέρει μια δόση με απ’ όλα του τι θα πει κυνισμός στην πολιτική. Μιλάμε για τον διάλογο μεταξύ Αθηναίων και Μηλίων.
Οι πολίτες της Μήλου, Δωριείς στην καταγωγή, άρα φυλετικά συγγενείς με τους Σπαρτιάτες, εν τούτοις δεν ψήθηκαν να πάρουν μέρος στον Πελοποννησιακό Πόλεμο· προτίμησαν να αράξουν γι’ αυτό δήλωσαν ουδέτεροι.
Οι Αθηναίοι την εποχή κατά την οποία έγινε ο διάλογος (416 π.Χ.) συγκυριακά βρίσκονταν σε πλεονεκτική θέση. Ήταν ανεβασμένοι και την είχαν δει αρχηγόπουλα τρελά και σε φάση “ή μαζί μας ή εναντίον μας” (Αυτό μου θυμίζει τα παόκια που κάποτε έλεγαν “ή εμείς πρωτάθλημα ή αλλιώς κανείς”).
Στα σοβαρά τώρα οι Αθηναίοι αποβιβάστηκαν στο νησί της Μήλου και αφού στρατοπέδευσαν, επιδόθηκαν σε προειδοποιητικά χτυπήματα. Κάποια στιγμή έστειλαν αντιπροσωπία να υποβάλει στους Μήλιους τελεσίγραφο: να υποταχθούν στους Αθηναίους ή να υποστούν τις συνέπειες. Σε περίπτωση που δέχονταν να υποταχθούν στην Αθηναϊκή Ηγεμονία, θα όφειλαν να καταβάλλουν φόρο υποτέλειας και να συνδράμουν στις πολεμικές επιχειρήσεις των Αθηναίων.
Ακόμη και σήμερα προκαλεί τρομερή εντύπωση ο ξερός κυνισμός των Αθηναίων αντιπροσώπων· δεν έχουν κανένα πρόβλημα να χλευάσουν την επίκληση των Μηλίων στο δίκαιο με τα εξής λόγια: “..κατά την ανθρώπινη λογική μπορούμε να μιλάμε για δίκαιο όταν και τα δύο μέρη έχουν ίση ισχύ και ότι οι ισχυροί πράττουν ό,τι τους επιτρέπει η δύναμή τους και οι αδύναμοι υποχωρούν και το αποδέχονται”. Και όταν αργότερα οι Μήλιοι επικαλούνται (με εκπληκτική αφέλεια, κατά τη σημερινή, βέβαια, οπτική) την προστασία που επιφυλάσσουν οι θεοί στους δίκαιους έναντι αδίκων, οι Αθηναίοι, απαντούν: “Πιστεύουμε…ότι και οι θεοί και, προφανώς, οι άνθρωποι από φυσική αναγκαιότητα επιβάλλουν πάντοτε την κυριαρχία τους στον ασθενέστερο. Αυτόν τον φυσικό νόμο ούτε τον θεσπίσαμε εμείς ούτε πρώτοι τον εφαρμόσαμε” και καταλήγουν: “…και ξέρουμε πως και εσείς και κάθε άλλος που θα είχε την ίδια με εμάς δύναμη, θα έκανε το ίδιο”.
Να μην τα πολυλέμε, οι Μήλιοι αρνήθηκαν την υποταγή, μετά από μερικούς μήνες πολιορκίας υπέκυψαν εξαιτίας προδοσίας από μέσα, και οι Αθηναίοι έσφαξαν όλους τους ενήλικους άνδρες (άνω των δέκα πέντε ετών σύμφωνα με πηγές) και υποδούλωσαν τα γυναικόπαιδα.
Όσο αποκρουστική και αν ήταν η στάση των Αθηναίων (και αναμφίβολα ήταν), θα ήταν άδικο να τσουβαλιάσουμε όλη την τότε Αθηναϊκή κοινωνία, και να τους ονομάσουμε συλλήβδην “καθάρματα”. Ο Ευριπίδης, ο “από σκηνής φιλόσοφος”, πρέπει να ένιωσε οργή για την αδικία και τη βαναυσότητα των συμπολιτών του. Από τη συμφορά των κατοίκων της Μήλου εμπνεύστηκε το κατ’ εμέ σπουδαιότερο αντιπολεμικό αριστούργημα, τις “Τρωάδες”. Στην ουσία τους έλεγε “Τέτοιοι είστε”.
Εξάλλου το ότι δεν υπέστη κυρώσεις, παρ’ ότι το κοινό του, ο Αθηναϊκός Δήμος ενοχλήθηκε έντονα από το κράξιμο, ε,.. κάτι λέει για την Αθηναϊκή Δημοκρατία του 5ου π. Χ αιώνα, έστω και με τις τόσες αντιφάσεις της.
υ.γ. Τα μεταφρασμένα εδάφια από την Ιστορία του Θουκυδίδη, τα αλίευσα από την πολύ αξιόλογη και σπουδαία σχολιασμένη μετάφραση του Ν.Μ. Σκουτερόπουλου (Πόλις, 2011)
