Μέσω της ιστοσελίδας του υπουργείου πολιτισμού ανακοινώθηκαν οι βραχείες λίστες για τα Κρατικά Βραβεία Λογοτεχνίας 2021. Αφορούν το εκδοτικό έτος 2020, και χωρίζονται στις ακόλουθες κατηγορίες: Μυθιστορήματος, Διηγήματος – Νουβέλας, Ποίησης, Δοκιμίου – Κριτικής, Μαρτυρίας – Βιογραφίας – Χρονικού – Ταξιδιωτικής Λογοτεχνίας και Πρωτοεμφανιζόμενου Συγγραφέα.
Τα μέλη της αρμόδιας επιτροπής, επί εξάμηνο, κατέληξαν στα υποψήφια προς βράβευση βιβλία ύστερα από έρευνα και εξέταση των βιβλίων της χρονιάς (2020) έχοντας συμβουλευτεί τους καταλόγους της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος, την ιστοσελίδα της ΒΙΒΛΙΟΝΕΤ, καθώς και άλλες σχετικές ιστοσελίδες και ιστότοπους. Στην έκθεσή της η επιτροπή επισημαίνει πως το έργο της πληρέστερης ενημέρωσης για όλους τους τίτλους της χρονιάς δυσχεραίνεται από την απουσία κάποιου επίσημου ή θεσμικού φορέα.
Ακολουθούν οι βραχείες λίστες για κάθε κατηγορία:
(τα ονόματα των συγγραφέων, ανά κατηγορία, παρατίθενται κατά αλφαβητική σειρά):
Βραχεία Λίστα για το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος :
1. Νίκος Δαββέτας, «Άντρες χωρίς άντρες», εκδόσεις Πατάκη
2. Δημήτρης Καρακίτσος, «Ο Δον υπαστυνόμος», εκδόσεις Αντίποδες
3. Έλενα Μαρούτσου, «Θηριόμορφοι», εκδόσεις Πόλις
4. Μιχάλης Μοδινός, «Παραγουάη», εκδόσεις Καστανιώτη
5. Δημήτρης Οικονόμου, «Ο τελευταίος φύλακας», εκδόσεις Ίκαρος
6. Λουίζα Παπαλοΐζου, «Το βουνί», εκδόσεις Το Ροδακιό
7. Κώστας Χατζηαντωνίου, «Το στέμμα των αυγών. Ένα βυζαντινό χειρόγραφο», εκδόσεις Καστανιώτη
Βραχεία Λίστα για το Κρατικό Βραβείο Διηγήματος – Νουβέλας :
1. Κώστας Βραχνός, «Βλαδιβοστόκ», εκδόσεις Νεφέλη
2. Μαρία Λαïνά, «Τι όμορφη που είναι η ζωή», εκδόσεις Πατάκη
3. Μιχάλης Μακρόπουλος, «Η θάλασσα», εκδόσεις Κίχλη
4. Ανδρέας Νικολακόπουλος, «Αποδοχή κληρονομιάς», εκδόσεις Ίκαρος
5. Στράτος Μυρογιάννης, «Μυθομανίες», εκδόσεις Gutenberg
6. Γιώργος Παυλόπουλος, « Όσο πιο μακριά από το σπίτι», εκδόσεις Στερέωμα
7. Ούρσουλα Φωσκόλου, «Η Παναγία των εντόμων», εκδόσεις Κίχλη
8. Θανάσης Χατζόπουλος, «Ιστορικός ενεστώς», εκδόσεις Πόλις
9. Χρήστος Χρηστίδης, «Γυμνός», εκδόσεις Εντευκτηρίου
Βραχεία Λίστα για το Κρατικό Βραβείο Ποίησης :
1. Ευθυμία Γιώσα, «Οι αναχωρητές έχουν κιόλας βαρεθεί στην Εδέμ», εκδόσεις Κέδρος
2. Μυρσίνη Γκανά, «Εγώ έχω κι άλλα πράγματα που αγαπώ», εκδόσεις Μελάνι
3. Άννα Γρίβα, «Δαιμόνιοι», εκδόσεις Μελάνι
4. Γιάννης Δούκας, «η θήβα μέμφις», εκδόσεις Πόλις
5. Διονύσης Καψάλης, «Σημειώσεις για τη μουσική του κόσμου», εκδόσεις Άγρα
6. Μαρία Λαϊνά, «Ό,τι έγινε. Άνθρωποι και φαντάσματα», εκδόσεις Πατάκη
7. Γιώργος Πρεβεδουράκης, «Μικρά ονόματα», εκδόσεις Πανοπτικόν
8. Θανάσης Τριαρίδης, «Θα μας ξεπλύνει η θάλασσα», εκδόσεις Gutenberg
Βραχεία Λίστα για το Κρατικό Βραβείο Δοκιμίου – Κριτικής :
1. Δημήτρης Αρβανιτάκης, «Η αγωγή του πολίτη. Η γαλλική παρουσία στο Ιόνιο (1797-1799) και το έθνος των Ελλήνων», Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης
2. Έφη Γαζή, «Άγνωστη χώρα. Ελλάδα και Δύση στις αρχές του 20ου αιώνα», εκδόσεις Πόλις
3. Εμμανουέλα Κάντζια (εισαγ.-επιμ.), Δημήτριος Καπετανάκης. Έργα – Τόμος Πρώτος: Τα Δημοσιευμένα (1933-1944), έκδοση Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης
4. Χριστίνα Κουλούρη, «Φουστανέλες και χλαμύδες. Ιστορική μνήμη και εθνική ταυτότητα 1821-1930», εκδόσεις Αλεξάνδρεια
5. Ηρακλής Δ. Λογοθέτης, «Δάνειον έθνος», εκδόσεις Σμίλη
6. Νίκος Ποταμιάνος, «της αναιδείας θεάματα». Κοινωνική ιστορία της Αποκριάς στην Αθήνα, 1800-1940, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης
Βραχεία Λίστα για το Κρατικό Βραβείο Μαρτυρίας – Bιογραφίας – Χρονικού – Ταξιδιωτικής Λογοτεχνίας :
1. Νίκος Αλιβιζάτος, «Δύο βήματα μπρος, ένα πίσω. 8+1 πολυτάραχες δεκαετίες» , εκδόσεις Μεταίχμιο
2. Στράτος Ν. Δορδανάς – Βάιος Καλογρηάς, «Οι ζωές των άλλων, Η Στάζι και οι Ελληνες πολιτικοί πρόσφυγες στην Ανατολική Γερμανία (1949-1989)», εκδόσεις Επίκεντρο
3. Κώστας Κατσάπης (επιμ.), «Λέξεις της φωτιάς. Νεανική ριζοσπαστικοποίηση και ημερολογιακή γραφή την αυγή της Μεταπολίτευσης», εκδόσεις Μωβ Σκίουρος
4. Βάνα Μπουσέ, «Η καθημερινή ζωή στην Ελλάδα του Όθωνα», εκδόσεις Βιβλιοπωλείον της Εστίας
5. Γιώργος – Ίκαρος Μπαμπασάκης, «Η Κοκό στην Κοπεγχάγη. Το μυθιστόρημα της Μεταπολίτευσης», εκδόσεις Νήσος
6. Ανδρέας Κ. Μπουρούτης, «Ολοκαύτωμα στη Θεσσαλονίκη. Η ιταλική στάση και οι Εβραίοι μαθητές του Ουμπέρτο Πρίμο», εκδόσεις Αλεξάνδρεια
7. Νίκος Παπαναστασίου, «Αντίσταση από μικροφώνου. Ο Παύλος Μπακογιάννης απέναντι στη δικτατορία των συνταγματαρχών», εκδόσεις Παπαδόπουλος
Βραχεία Λίστα για το Κρατικό Βραβείο Πρωτοεμφανιζόμενου Συγγραφέα 2021:
1. Σπύρος Γούλας, «Τα περσινά τους βάζουν για καλά», εκδόσεις Πόλις
2. Αρίστη Ζαΐμη, «Στραβαίγκιν -κόσμος πλανόδιος», εκδόσεις Μελάνι
3. Μαρία Μπλάνα, «στη ρωγμή του τσιμέντου – η πόλη με τον τρόπο του χάικου», εκδόσεις Σμίλη
4. Φοίβος Οικονομίδης, «Βορράς», εκδόσεις Βιβλιοπωλείον της Εστίας
5. Τώνια Τζιρίτα-Ζαχαράτου, «Δεύτερη νεότητα», εκδόσεις Θράκα
6. Γιώργος Χιώτης, «Αφαιρώ από μέσα μου τη λέξη», εκδόσεις Σαιξπηρικόν
Αναφορικά με τους τίτλους που εκδόθηκαν και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά τους, η επιτροπή κατέγραψε τα συμπεράσματά της, ανά κατηγορία:
Μυθιστόρημα
Το 2020 ήταν σημαντική χρονιά για το μυθιστόρημα. Τα θεματικά πεδία, οι υφολογικές και αφηγηματικές τεχνικές διευρύνονται, η αυτοναφορικότητα μετριάζεται και προκρίνεται η έρευνα και η σύνθεση. Η φετινή χρονιά μας έδωσε ιδιαίτερα ενδιαφέροντα έργα : ιστορικά, αστυνομικά, κοσμοπολίτικα, λογοτεχνίας του φανταστικού Το ιστορικό μυθιστόρημα ξαναβρίσκει τη δυναμική του. Τα έργα Κυπρίων λογοτεχνών που εκδίδονται στην Ελλάδα συνέτειναν στον εμπλουτισμό του είδους. Το 2020 το μυθιστόρημα αναμετρήθηκε με θέματα όπως η ασθένεια, ο θάνατος, η οικολογική κρίση.
Η δυστοπία, με μελέτες θανάτου ή έργα του φανταστικού δίνει επίσης αξιόλογα δείγματα συνομιλώντας ενδεχομένως με τη ζοφερή περιρρέουσα ατμόσφαιρα της εποχής.
Το Διήγημα και η Νουβέλα κινήθηκαν στο επίπεδο του 2019, χωρίς όμως ιδιαίτερες εξάρσεις. Το 2020 μας έδωσε βιβλία με μεγάλο θεματικό εύρος και με πολυποίκιλα εκφραστικά μέσα. Τα ηθογραφικά στοιχεία και ο ρεαλισμός υποχωρούν και αφήνουν όλο και περισσότερο χώρο στη δυστοπία, στην επιστημονική φαντασία, στην ασθένεια, στο θάνατο.
Σε αντίθεση με το 2019, η παραγωγή της Ποίησης παρά την ποικιλομορφία της είναι λιγότερο τολμηρή στους πειραματισμούς της και στη συγκρότηση ποιητικών συνθέσεων. Επίσης, τα όρια μεταξύ ποιητικής γραφής και πεζογραφίας είναι όλο και περισσότερο περατά. Το 2020 η παρουσία των ποιητών της Γενιάς του ’70 παραμένει ισχυρή και σημαίνουσα.
Στην κατηγορία Δοκίμιο – Κριτική επιβλητική ήταν η παρουσία σημαντικών έργων που επανεξετάζουν τα ζητήματα εθνικής ταυτότητας, τους πολιτισμικούς διαμεσολαβητές που συνέβαλαν στην πρόσληψη της ετερότητας και της νεοτερικότητας κατά το 18ο, τον 19ο και τις αρχές του 20ου αιώνα. Ενδιαφέροντα ήταν τα δοκίμια που άπτονται του συλλογικού φαντασιακού και της εθνικής ψυχογραφίας. Λίγα τα λογοτεχνικά δοκίμια και οι φιλολογικές μελέτες που ξεχώρισαν, με εξαίρεση έργα λογοτεχνικής κριτικής. Μικρή και η παρουσία του στοχαστικού και του φιλοσοφικού δοκιμίου.
Στην πολυσχιδή και πολυποίκιλη κατηγορία Μαρτυρία Βιογραφία Χρονικό Ταξιδιωτική λογοτεχνία, η βιογραφία χαράζει το δικό της δρόμο και διαμορφώνει σταδιακά μία παράδοση. Αξιόλογες μελέτες είχαμε για τις πτυχές του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και την ψυχροπολεμική περίοδο. Ενδιαφέρουσες αυτοβιογραφίες σκιαγράφησαν την νεότερη και σύγχρονη ιστορία της Ελλάδας. Η αστική ιστορία, κυρίως της Αθήνας του 19ου και των αρχών του 20ου, αναδύθηκε μέσα από έργα με πρωτότυπη θεματική και προσέγγιση.
Ενδιαφέρουσες εκδόσεις είχαμε και στον τομέα της νεότερης αστικής ιστορίας, εστιασμένες κυρίως στην περίπτωση της Αθήνας, με έμφαση είτε στην καθημερινότητα του 19ου αιώνα είτε σε πτυχές αστικής λαογραφίας αλλά και νεότερης αστικής ζωής στην πρωτεύουσα. Η νεότερη πολιτική ιστορία αναδύθηκε με σημαντική συμβολή από αυτοβιογραφικές καταθέσεις και ερευνητικά εγχειρήματα. Τα ταξιδιωτικά κείμενα απουσίασαν.
Ως προς τους πρωτοεμφανιζόμενους, το ηλικιακό όριο των 35 ετών που ορίζεται από το άρθρο 40 του νόμου 3905/2010, αποκλείει αξιόλογα έργα και συγγραφείς. Παρ’ όλα αυτά, το 2020 πολλοί νέοι δημιουργοί εισήλθαν δημιουργικά στη λογοτεχνική σκηνή, κυρίως στην ποιητική.
