Συνέντευξη στον Βαγγέλη Γυφτόπουλο
Το νήμα της ζωής του και της δωδεκαετούς καριέρας του στον ΠΑΣ Γιάννινα ξετυλίγει ο παλιός άσος Ηλίας Μάιπας, στη σημερινή μεγάλη συνέντευξη που έδωσε στο «ΦΩΣ». Παραμένει γενικά μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας, είναι ταπεινός, δεν θέλει να μιλά για τον εαυτό του. Έζησε πολλά, εντός και εκτός γηπέδων. Γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Τασκένδη, της Δημοκρατίας του Ουζμπεκιστάν, της τότε Σοβιετικής Ένωσης, ως παιδί πολιτικών προσφύγων που ξεσπιτώθηκαν λόγω του εμφυλίου πολέμου. Δύσκολα χρόνια, σε μια χώρα πολύ μακριά από την πατρίδα. Ο Ηλίας μεγάλωσε με αρχές και αξίες που της έχει και σήμερα αναλλοίωτες. Από τα καλύτερα παιδιά που γνωρίσαμε στον ΠΑΣ. Παιδικός φίλος του Βασίλη Χατζηπαναγή, συμπαίκτες στην Παχτακόρ. Ο Βάσια στην πρώτη ομάδα, καθώς ήταν πέντε χρόνια μεγαλύτερος και ο Μάιπας στην ερασιτεχνική. Ο ερχομός του Χατζηπαναγή στον Ηρακλή και ο θόρυβος που έγινε γύρω από το όνομά του, άνοιξε τον δρόμο προς την μητέρα πατρίδα, για τον Ηλία Μάιπα και άλλους Έλληνες ποδοσφαιριστές από χώρες του τότε ανατολικού μπλοκ. Καταγράψαμε ενδιαφέρουσες ιστορίες που μας είπε ο άλλοτε μεγάλος άσος του «Άγιαξ της Ηπείρου». Για τη ζωή των πολιτικών προσφύγων, την Παχτακόρ, την μεταγραφή στον ΠΑΣ, τον ρατσισμό που ένιωσε όχι στα ξένα αλλά στην Ελλάδα, πως κόπηκε από την εθνική ομάδα, για τον παιδικό του φίλο που χάθηκε στην αεροπορική τραγωδία του 1979 όπου ξεκληρίστηκε η δική του πρώην ομάδα και του Βασίλη Χατζηπαναγή. Σας δώσαμε τους τίτλους, πάμε τώρα στη συνέντευξη με τον Ηλία Μάιπα.
Ηλία πως ήταν τα παιδικά σου χρόνια;
Γεννήθηκα και μεγάλωσα στην Τασκένδη, ως παιδί πολιτικών προσφύγων που είχαν φύγει από την Ελλάδα το 1949 μετά τον εμφύλιο πόλεμο. Ο πατέρας μου είχε καταγωγή από το Δίστρατο Κόνιτσας. Με τα γεγονότα του εμφυλίου πολέμου, με χιλιάδες άλλους Έλληνες βρέθηκε αρχικά στο Διράχιο της Αλβανίας και από εκεί με καράβια πήγαν σε άλλες χώρες του τότε ανατολικού μπλοκ. Η οικογένειά μου εγκαταστάθηκε στην Τασκένδη της δημοκρατίας του Ουζμπεκιστάν της τότε Σοβιετικής Ένωσης. Από μικρά παιδιά παίζαμε μπάλα, πηγαίναμε σχολείο, συνηθισμένα πράγματα.
Ζούσαν πολλοί Έλληνες στην Τασκένδη;
Είναι μια μεγάλη πόλη, πολυπολιτισμική πρωτεύουσα του Ουζμπεκιστάν με Σύριους, Αρμένιους, Γεωργιανούς και άλλων εθνικοτήτων ανθρώπους. Οι Έλληνες ήταν σε πολλές συνοικίες, είχαμε δεσμούς μεταξύ μας και όπως έλεγαν οι μεγαλύτεροι πάντα κυριαρχούσε η επιθυμία για επιστροφή στην πατρίδα. Εγώ τελείωσα το σχολείο και το γυμνάσιο που ήταν εκεί. Ευτυχώς κάναμε έξι ώρες την εβδομάδα ελληνικά για να μην αποκοπούμε από τις ρίζες μας. Πρέπει να ζούσαν εκεί γύρω στους εξήντα χιλιάδες Έλληνες. Ήταν ένας διαφορετικός τρόπος ζωής σε σχέση με την Ελλάδα. Όπως μου έλεγαν οι γονείς μου, στην αρχή υπήρχαν δυσκολίες, αφού άλλαξε ριζικά η ζωή τους. Οι άνθρωποι πήγαιναν στις δουλειές τους και φρόντιζαν τα παιδιά τους να σπουδάσουν για να εξασφαλίσουν μια καλύτερη ζωή. Θα δείτε, ότι με τον επαναπατρισμό στα χρόνια της Μεταπολίτευσης πολλά παιδιά Ελλήνων πολιτικών προσφύγων γύρισαν επιστήμονες, κυρίως γιατροί και πολιτικοί μηχανικοί.
Εκεί γνώρισες τον Βασίλη Χατζηπαναγή; Μεγαλώσατε στην ίδια γειτονιά;
Με τον Βασίλη γίναμε από τότε φίλοι και αυτή την φιλία την διατηρούμε και σήμερα. Είναι πέντε χρόνια μεγαλύτερος από μένα. Πριν βρεθούμε συμπαίκτες στην Παχτακόρ, αυτός ως επαγγελματίας, εγώ στην εφηβική ομάδα, είχαμε βρεθεί σε κάποια γήπεδα, όπου έπαιζαν οι μεγαλύτεροι σε ηλικία ποδόσφαιρο και εμείς μαζεύαμε τις μπάλες. Ο Χατζηπαναγής μεγάλωσε σε άλλη γειτονιά από αυτήν που μεγάλωσα εγώ.
Μεγαλώνοντας σε έναν ξένο τόπο, ένιωσες φαινόμενα ρατσισμού όπως συνήθως συμβαίνει με άτομα μειονοτήτων;
Όχι καθόλου. Εκεί μας αγαπούσαν, οι Ουζμπέκοι είναι φιλόξενος λαός. Πολλοί ήξεραν και την Ιστορία με τη Ρωξάνη που ήταν από τα μέρη τους την οποία είχε παντρευτεί ο Μέγας Αλέξανδρος. Δεν είχαμε κανένα απολύτως πρόβλημα μαζί τους. Τουναντίον θα έλεγα ότι μας αγαπούσαν. Να σου πω και κάτι άλλο; Ρατσισμό ένιωσα όταν ήρθα το 1976 στην Ελλάδα για μόνιμη εγκατάσταση. Στα πρώτα χρόνια δεν ήμουν ο Ηλίας Μάιπας αλλά ο «Ρώσος». Έτσι με αποκαλούσαν, ακόμα και στην Εθνική ομάδα όταν με είχε καλέσει ο Αρχοντίδης αρχές της δεκαετίας του ’80. Και εκεί ήμουν ο «Ρώσος» και όχι ο Έλληνας ποδοσφαιριστής του ΠΑΣ Γιάννινα που δάκρυζαν τα μάτια του από περηφάνια όταν φορούσε την φανέλα της Εθνικής ομάδας.
Στην Παχτακόρ με τον Χατζηπαναγή
Πως ξεκίνησες το ποδόσφαιρο;
Οι ομάδες εκεί ήταν κρατικές. Είχαν καλές ομάδες και τα κρατικά εργοστάσια. Εμένα μου άρεσε πολύ το ποδόσφαιρο, έπαιζα από μικρός και σε ηλικία 12 ετών βρέθηκα στις ακαδημίες μια εργοστασιακής ομάδας στην Τασκένδη. Εκεί υπήρχε Έλληνας γυμναστής, είδε ότι είμαι καλός στο ποδόσφαιρο και μου είπε να πάω στην Παχτακόρ. Πήρα μια μέρα άδεια από το σχολείο, πήγα στα γραφεία της ομάδας, με έβαλαν να κάνω αίτηση και να υποβάλω γραπτώς το αίτημα για να ενταχθώ στην ομάδα και με δέχθηκαν. Πέρασα απ’ όλα τα στάδια, από τις ακαδημίες, την ομάδα νέων και όταν το 1976 είχα γίνει 17 χρονών και μπορούσα να αγωνιστώ με τη μεγάλη ομάδα, ήρθε η πρόταση του ΠΑΣ και ήρθα στην Ελλάδα. Όταν ήμουν στην ομάδα νέων της Παχτακόρ, ο Χατζηπαναγής ήταν το αστέρι της ομάδας φτάνοντας μέχρι την εθνική της Σοβιετικής Ένωσης, συμμετέχοντας και στην Ολυμπιακή ομάδα. Εγώ είχα αγωνιστεί στην εθνική ελπίδων του Ουζμπεκιστάν. Μπορεί να υπήρχε τότε η ενωμένη Σοβιετική Ένωση, αλλά κάθε χώρα είχε εθνική ομάδα.
Και πως βρέθηκες στον ΠΑΣ Γιάννινα, πως σε ανακάλυψαν;
Το 1975 ήρθε στην Ελλάδα ο Βασίλης Χατζηπαναγής. Έκανε εντυπωσιακό παιχνίδι στον τελικό Κυπέλλου με τον Ολυμπιακό. Υπήρξαν πολλά δημοσιεύματα, έγινε μεγάλη κουβέντα για το όνομά του και τότε έμαθαν στην Ελλάδα και την Παχτακόρ. Άρχισε να μπαίνει στους παράγοντες των ομάδων η ιδέα να ψάξουν για Έλληνες παίκτες του εξωτερικού που μπορούσαν να αγωνιστούν στην Ελλάδα, χωρίς να πιάνουν θέση ξένου. Έτσι από την Παχτακόρ, μετά τον Βασίλη Χατζηπαναγή, ήρθαμε στην Ελλάδα εγώ, ο Αλέκος Παπαδόπουλος που έπαιξε στην ΑΕΚ και στον ΟΦΗ, βγάζοντας και πολλούς παίκτες στη Νάουσα ως προπονητής, ο Μιχάλης Κλειτσινίκος που πήγε στον Εδεσσαϊκό. Από ομάδες άλλων χωρών ήρθαν και άλλοι καλοί παίκτες όπως οι Ζήνδρος, Κερμανίδης, Ανανιάδης.
Είχα διαβάσει ότι λόγω του Χατζηπαναγή σε είχε ζητήσει πρώτα ο Ηρακλής;
Δεν το έψαξα, μπορεί να τους έχει μιλήσει για μένα ο Βασίλης. Μετά την πτώση της Χούντας, στη δεκαετία του ’70 δεν μπορούσε να έρθει κάποιος στην Ελλάδα από ανατολικές χώρες αν δεν είχε πρόσκληση από κάποιον δικό του. Με μένα επικοινώνησε τον Ιούνιο του 1976 ο πρόεδρος του ΠΑΣ Χριστόφορος Παπαδόπουλος. Έμαθαν ότι ο πατέρας μου ήταν από το Δίστρατο Κόνιτσας και ζήτησαν να έρθω να δοκιμαστώ στον ΠΑΣ. Ήμουν τότε 17 ετών, έτοιμος να περάσω από την εφηβική ομάδα στην μεγάλη ομάδα της Παχτακόρ που ήταν στην Α’ Εθνική. Μου έκανε μέσω πρεσβειών πρόσκληση ο ΠΑΣ, την αποδέχθηκα και ακολούθησε η διαδικασία επαναπατρισμού. Καταλαβαίνεις, μας περνούσαν από κόσκινο. Τελικά, τον Αύγουστο του 1976 ήρθα για πρώτη φορά στην Ελλάδα και στην πατρίδα μου τα Γιάννινα. Αφού εγώ στέριωσα στον ΠΑΣ, έκανα πρόκληση στην οικογένειά μου που επαναπατρίστηκε και αυτή. Στην ομάδα του ΠΑΣ υπήρχαν τότε μεγαθήρια, μεγάλοι σε αξία ποδοσφαιριστές. Υπέγραψα ως ημιεπαγγελματίας και την σεζόν 1976-77 με τους τότε κανονισμούς, μέχρι να βγουν τα χαρτιά για την ιθαγένεια κλπ δεν είχα δικαίωμα να αγωνιστώ σε επίσημα παιχνίδια. Μετά, την άλλη χρονιά 1977-78, έκανα ντεμπούτο σε αγώνα με τον ΠΑΟΚ στην Τούμπα ως αλλαγή του Ρόα και σιγά σιγά καθιερώθηκα στον ΠΑΣ. Ο Αντώνης Γεωργιάδης με έκανε βασικό, παίζοντας ακόμα και στην άμυνα ως δεξιός αμυντικός. Τα περισσότερα χρόνια έπαιξα ως κεντρικό χαφ.
Δηλαδή, Ηλία, λόγω Χατζηπαναγή γύρισες στην Ελλάδα;
Κατά κάποιον τρόπο, ναι. Αν δεν ήταν αυτός για να προκαλέσει συζητήσεις με την αξία του και με το μαγικό ποδόσφαιρο που έπαιζε, πως θα μάθαιναν στα Γιάννινα ότι υπάρχουν και άλλα ελληνόπουλα του εξωτερικού που είναι καλοί ποδοσφαιριστές;
«Βρήκα μεγάλους παίκτες στον ΠΑΣ»
Δύσκολη η προσαρμογή στα Γιάννινα και στην τοπική ομάδα;
Και η Παχτακόρ είχε καλούς παίκτες, αλλά στον ΠΑΣ ήταν κάποιοι παίκτες μεγάλης κλάσης. Είπα μέσα μου ότι είναι δύσκολα τα πράγματα και πρέπει να δουλέψω για να αγωνιστώ σε αυτή την ομάδα. Με βοήθησαν όλα τα παιδιά και οι προπονητές. Θα σταθώ και στον κόσμο που με αγκάλιασε από την πρώτη στιγμή. Στην Παχτακόρ στηριζόμασταν περισσότερο στην ταχύτητα και στις γρήγορες μεταβιβάσεις. Ο ΠΑΣ ήταν πιο τεχνική ομάδα, με άλλα χαρακτηριστικά. Κατάφερα όμως και προσαρμόστηκα γρήγορα.
Πόσα χρόνια αγωνίστηκες στα Γιάννινα;
Από το 1976 μέχρι το 1988 που πήγα στην Προοδευτική με πρόεδρο τον Γιάννη Καρρά. Πρέπει να έχω πάνω από διακόσιες συμμετοχές. Έζησα μεγάλες στιγμές με τη φανέλα του «Άγιαξ της Ηπείρου» και σε διαφορετικές εποχές. Παίζαμε σε αθηναϊκή γήπεδα και είχαμε κόσμο σαν να παίζουμε στο στάδιο «Ζωσιμάδες». Μεγάλη ομάδα ο ΠΑΣ με πολύ βαριά φανέλα.
Τα πιο σημαντικά ματς;
Ήταν πολλά τα παιχνίδια που αγωνίστηκα. Για πρώτη φορά ως βασικός την σεζόν 1977-78 αγωνίστηκα σε παιχνίδι του ΠΑΣ εναντίον του Ηρακλή και του φίλου μου Βασίλη Χατζηπαναγή. Δεν μπορεί να ξεχαστεί και το μπαράζ με τον Πανιώνιο στη Λάρισα, τον Μάιο του 1984. Ο προπονητής Γιώργος Σιόντης με προόριζε για βασικό. Στην τελευταία προπόνηση που κάναμε στο Λιτόχωρο, πάτησα μια λακκούβα και έγινε τούμπανο το πόδι. Κόντεψα να σκάσω από τη στενοχώρια μου. Αντί για μένα ξεκίνησε ο Οικονόμου και μπήκα αλλαγή στο δεύτερο ημίχρονο αφού με έκαναν ένεση κορτιζόνης για να μην πονάω. Εγώ έκανα τη μπαλιά στο 87’ στον Κατσίφα που έχασε μια μεγάλη ευκαιρία για γκολ. Αν σε εκείνη τη φάση βάζαμε γκολ θα κερδίζαμε εμείς τον Πανιώνιο και θα γλιτώναμε τον υποβιβασμό.
Από τους προπονητές στα Γιάννινα ποιους ξεχωρίζεις περισσότερο;
Ο Ζέτσεφ ήταν καλός προπονητής και καλός άνθρωπος. Το λάθος του ήταν ότι έδινε πολύ αέρα στους παίκτες και αυτό ορισμένοι το εκμεταλλεύονταν. Ο Αντώνης Γεωργιάδης ήταν άριστος γνώστης της ελληνικής πραγματικότητας, ανέλυε πολύ καλά τις αντίπαλες ομάδες και μπαίναμε πολύ διαβασμένοι στο γήπεδο. Καλός προπονητής ήταν ο Γκμοχ και επίσης ξεχωρίζω τον Γκερντ Πρόκοπ. Ο Γερμανός ήταν καθαρός άνθρωπος, είχε λόγο, αν σε πίστευε σου έδινε φανέλα. Δεν μπορούσε να του αλλάξει κανείς γνώμη. Για ένα εξάμηνο το 1987 είχαμε και έναν άλλον πολύ καλό προπονητή, τον Ολλανδό Άλμπερτ Φαφιέ που τον πήραμε από την ΑΕΚ. Καταρτισμένος προπονητής, μας έδειχνε τον δρόμο προς το σύγχρονο ποδόσφαιρο.
Η πονεμένη Ιστορία με την εθνική ομάδα
Είχες κληθεί και στην Εθνική ομάδα;
Με κάλεσε το 1981 με 1982 ο Χρήστος Αρχοντίδης στην εθνική ομάδα. Αγωνίστηκα σε δύο επίσημα φιλικά παιχνίδια, το ένα με την Λιβύη στην Τρίπολη και το άλλο με την Ιταλία στην Χαλκίδα. Έκανα πολλές προπονήσεις, αλλά δεν προχώρησα περισσότερο.
Κάποτε είχες πει δημόσια ότι από την εθνική ομάδα σε έκοψαν για πολιτικούς λόγους. Το πιστεύεις και σήμερα;
Άστο τώρα, μην τα σκαλίζεις αυτά. Πέρασαν και πολλά χρόνια. Κοίταξε να δεις. Εγώ έκανα πάνω από τριάντα προπονήσεις με την Εθνική. Αν δεν με πίστευαν δεν θα με καλούσαν. Στις δημοτικές εκλογές του 1982 κατέβηκα ως υποψήφιος δημοτικός σύμβουλος με συνδυασμό υποψηφίου δημάρχου που ήταν με το ΚΚΕ. Από τότε που έγινε αυτό, δεν με ξανακάλεσαν στην Εθνική ομάδα. Μπαμ και κάτω. Το σταματώ εδώ, δεν το σχολιάζω. Μπορεί να ήταν και τυχαίο….
Πονεμένη ιστορία η εθνική ομάδα και για τον Χατζηπαναγή.
Όποιον φίλαθλο στην Ελλάδα και να ρωτήσεις, θα σου πει ότι είναι πολύ κρίμα που ο Βασίλης δεν αγωνίστηκε στην Εθνική και σε μια μεγαλύτερη ομάδα. Ήταν ποδοσφαιριστής παγκοσμίου κλάσεως. Έχασε και το διεθνές ποδόσφαιρο έναν πολύ μεγάλο ποδοσφαιριστή. Έμαθα ότι στην Αργεντινή έκαναν τηλεοπτική εκπομπή, ονομάζοντας τον Χατζηπαναγή ως «Μαραντόνα της Ελλάδας». Στάθηκε όμως πολύ τυχερός που ήρθε στην Ελλάδα γιατί θα μπορούσε να ήταν στο αεροπορικό δυστύχημα με τη σύγκρουση των αεροπλάνων και σκοτώθηκαν οι παίκτες της Παχτακόρ. Θυμάσαι την αεροπορική τραγωδία που έγινε τον Αύγουστο του 1979;
«Με συγκλόνισε η αεροπορική τραγωδία»
Ασφαλώς την θυμάμαι. Τους ήξερες εσύ τους ποδοσφαιριστές της Παχτακόρ που σκοτώθηκαν;
Οι περισσότεροι ήταν στην ηλικία του Χατζηπαναγή, τους είχε συμπαίκτες. Εγώ όσο ήμουν στην Τασκένδη αγωνιζόμουν στην ερασιτεχνική ομάδα της Παχτακόρ. Ήξερα πολύ καλά τον Ραβίρ Άγκισον Ρουστάμοβιτς. Είχε τη δική μου ηλικία και παίζαμε μαζί. Ήταν παιδικός φίλος μου. Θεωρώ και εγώ τον εαυτό μου τυχερό. Αν δεν ερχόμουν στην Ελλάδα το 1976 θα έπαιζα σίγουρα στην πρώτη ομάδα της Παχτακόρ. Ήμουν από τους παίκτες που θα προωθούσαν. Ήταν τραγικό αυτό που έγινε. Όταν το έμαθα έπαθα σοκ.
Πως το έμαθες;
Το δυστύχημα έγινε στις 11 Αυγούστου 1979. Κάναμε τότε με τον ΠΑΣ προετοιμασία στα Δολιανά. Προπονητής ήταν ο Αλέφαντος. Το ακούσαμε στο ραδιόφωνο. Μετά από λίγες ημέρες που ήρθαν οι εφημερίδες, έμαθα ότι σκοτώθηκε και ο φίλος μου, ο Ρουστάμοβιτς. Μου κόπηκαν τα πόδια. Ήταν όλοι γνωστά πρόσωπα.
Πως και δεν ασχολήθηκες με την προπονητική;
Εγώ τελείωσα φυσικός στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και στη συνέχεια τελείωσα και την γυμναστική ακαδημία, στην οποία μπήκα με κατατακτήριες εξετάσεις. Από το 2005 μέχρι το 2010 ήμουν γυμναστής στο αθλητικό γυμνάσιο. Δούλεψα ως προπονητής σε κάποιες ερασιτεχνικές ομάδες, αλλά προέκυψε κάποια άλλη επιχειρηματική δραστηριότητα, οπότε ούτε τα δύο πτυχία χρησιμοποίησα ούτε με το ποδόσφαιρο ασχολήθηκα.
