Ο Μισέλ ντε Μονταίν (εξελληνισμένα Μονταίνιος, επίσης Μοντέν και Μονταίνι, γαλλ. Michel Eyquem de Montaigne, 28 Φεβρουαρίου 1533 – 13 Σεπτεμβρίου 1592) ήταν Γάλλος δοκιμιογράφος. Θεωρείται ο τελευταίος ουμανιστής της Αναγέννησης αλλά και θεμελιωτής ενός ιδιόμορφου σκεπτικισμού επηρεασμένου από τον ακαδημαϊκό σκεπτικισμό του Πλάτωνα και του Πύρρωνα. Η ιδιομορφία του σκεπτικισμού του έγκειται στη διδασκαλία της πιστιοκρατίας, σύμφωνα με την οποία οι θεμελιώδεις αλήθειες δεν είναι δυνατό να αποδειχτούν μέσω του ορθολογισμού, αλλά είναι δυνατό να τις συλλάβει κανείς μέσω της πίστης. Ο Μονταίν υποστήριξε την αδυναμία του λόγου να αποκαλύψει την αλήθεια, κάτι που γίνεται μόνο με τη χάρη του θεού.
Σύμφωνα με τον Robert Zimmer (Η Πύλη των Φιλοσόφων, εκδ. Κονιδάρη), ο Μονταίν στα Δοκίμια πιστεύει ότι η επίγνωση του εαυτού συνίσταται στην ενσυνείδητη ανάπτυξη των αισθησιακών δυνατοτήτων και όχι στην πνευματική ανάταση που καταλήγει στην κυριαρχία του νου επί των αισθήσεων. Η καλλιέργεια των αισθησιακών και διαισθητικών ικανοτήτων θα βοηθήσει τον άνθρωπο να ξαναβρεί την επαφή του με τη “μητέρα – φύση”. Οι σχετικές σκέψεις του Μονταίν ταιριάζουν με στοιχεία από τις ανατολικές διαλογικές διδασκαλίες (βουδισμός, ινδουισμός, ταοϊσμός). Η Καθολική Εκκλησία το 1676 συμπεριέλαβε το βιβλίο Δοκίμια στον κατάλογο των απαγορευμένων βιβλίων Index. Οι εκκλησιαστικοί λογοκριτές χρειάστηκαν μερικές δεκαετίες μέχρι να συνειδητοποιήσουν ότι ο καθολικός Μονταίν ήταν στην πραγματικότητα ένας λάτρης της φύσης με την προχριστιανική έννοια.
Δεν υπάρχει ευνοϊκός άνεμος γι’ αυτόν που δεν ξέρει πού πηγαίνει.
Δεν υπάρχει πιο ταπεινωτική απάντηση από την περιφρονητική σιωπή.
Πόσο παράλογος είναι ο άνθρωπος. Δεν μπορεί να δημιουργήσει ούτε ένα σκουλήκι και όμως δημιουργεί θεούς με τις ντουζίνες.
Μια αδιαμφισβήτητη απόδειξη σοφίας είναι η συνεχώς καλή διάθεση.
Όσο ψηλά κι αν κάθεται κανείς, κάθεται στον πισινό του.
Όποιος έμαθε να πεθαίνει, ξέμαθε να είναι δούλος.
Ξέρω πολύ καλά από τι τρέχω να ξεφύγω, αλλά δεν ξέρω τι ψάχνω να βρω.
Προτιμώ τη συντροφιά χωρικών, γιατί δεν έχουν μορφωθεί αρκετά για να επιχειρηματολογούν λανθασμένα.
Υπάρχουν ήττες πιο θριαμβευτικές από νίκες.
Ας μην ντρεπόμαστε να πούμε αυτό που δεν ντρεπόμαστε να σκεφτούμε.
Μπορεί να είμαστε μορφωμένοι χάρη στη μόρφωση ενός άλλου ανθρώπου. Μπορούμε να είμαστε σοφοί μόνο χάρη στη δική μας σοφία.
Οι γιατροί έχουν ένα πλεονέκτημα: ο ήλιος φωτίζει τις επιτυχίες τους και το χώμα σκεπάζει τις αποτυχίες τους.
Όταν παίζω με τη γάτα μου, πώς ξέρω ότι δεν παίζει αυτή μαζί μου;
