ΚΩΣΤΑΣ ΜΑΝΙΑΤΗΣ
Σε πολλές κοινωνίες, και σε πολλούς διαφορετικούς τόπους και χρόνους, η παρθενία κατείχε μία σημαντική, σχεδόν ιερή θέση. Πώς όμως η ανθρωπότητα έφτασε να εκτιμά τόσο πολύ τις παρθένες, πώς έφτασε να αξιολογεί τόσο σημαντικά την παρθενία; Και κατά πόσο αυτό ισχύει ακόμη και κυρίως, με τι κόστος;
ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΡΩΜΗ
Ενώ η παρθενία σήμερα μπορεί να κάνει μία γυναίκα να μοιάζει στα μάτια μας πιο ευάλωτη, σε πολλούς αρχαίους πολιτισμούς, η παρθενία σήμαινε την ανεξαρτησία και τη δύναμη μιας γυναίκας. Οι παρθένες ήταν οι “ελεύθερες γυναίκες”, αυτές που δεν υπόκεινταν στη θέληση ενός άνδρα.
Πολύ πριν από την έλευση του χριστιανισμού, η μυθολογία περιείχε τις αξίες της εποχής και οι παρθένες έπαιξαν κεντρικό ρόλο σε πολλές από τις ιστορίες. Για παράδειγμα η λέξη “Παρθένος” αναφερόταν στις θεές Αθηνά και Άρτεμη.
Η Αθηνά ήταν μια από τις πιο λατρεμένες θεές στην αρχαία Ελλάδα. Αντιπροσώπευε τη σοφία, το θάρρος και τη δικαιοσύνη και συμβούλευε τους βασιλείς και τους πολεμιστές στη μάχη. Αυτή η θεά, λοιπόν, δεν είχε ποτέ εραστή ούτε και παντρεύτηκε.
Η Άρτεμις απ’ την άλλη, η παρθένα θεά του κυνηγιού, προστάτευε τα νεαρά κορίτσια και βοηθούσε τις γυναίκες στη γέννα. Και αυτή ήταν “ανυπότακτη”. Για παράδειγμα, όταν ένας κυνηγός ο Ακταίωνας την είδε γυμνή, εκείνη για τιμωρία τον μετέτρεψε σε ελάφι με συνέπεια να τον φάνε ζωντανό τα ίδια του τα σκυλιά. Ούτε αυτό δεν ανεχόταν, πόσο μάλλον να έχει ολοκληρωμένες σεξουαλικές σχέσεις.
Στη μεταγενέστερη ρωμαϊκή κοινωνία, οι Vestal Virgins (Εστιάδες Παρθένες) ήταν μερικές από τις πιο σημαντικές πολίτες της αυτοκρατορίας. Αυτές οι γυναίκες ήταν ιέρειες που κρατούσαν συνεχώς αναμμένη την ιερή φωτιά στο ναό της Vesta (θεά της εστίας), μια συμβολική χειρονομία που θεωρείται θεμελιώδης για την ασφάλεια της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.
Οι ιέρειες αυτές είχαν πολύ περισσότερα δικαιώματα από τις συνηθισμένες γυναίκες. Μπορούσαν να ψηφίσουν, να κατέχουν γη και αν κάποιος εγκληματίας έβλεπε μια απ’ αυτές στον δρόμο, έπαιρνε αυτόματα χάρη.
Η ΒΙΒΛΟΣ
Η Αγία Γραφή προσφέρει την πιο σημαντική ιστορία της παρθενίας στον δυτικό πολιτισμό: την θεϊκά αποφασισμένη εγκυμοσύνη της Παναγίας. Σύμφωνα με τον αμερικανικό ιστότοπο Allthatinteresting.com, ενώ η παρθενία της Μαρίας θεωρείται συχνά δεδομένη σήμερα, “ίσως ένα μεταφραστικό λάθος να βρίσκεται πίσω από τον χαρακτηρισμό της ως παρθένα”.
Για όσους χρειάζονται ένα μικρό recap, η ιστορία έχει ως εξής: Ο Άγγελος Γαβριήλ επισκέπτεται τη Μαρία στο σπίτι της στη Γαλιλαία και την ενημερώνει ότι θα μείνει έγκυος στον μεσσία -τον γιο του Θεού. Τελικά γεννάει σε μία φάτνη και τα υπόλοιπα μάλλον τα ξέρεις.
Όταν τοποθετούσε αυτή την ιστορία στην Καινή Διαθήκη, ο μαθητής του Ιησού Ματθαίος μετέφρασε το γεγονός από το Βιβλίο του Ησαΐα της Παλαιάς Διαθήκης. Η εβραϊκή λέξη για την παρθένα είναι “almah”. Η λέξη, που εμφανίζεται στην Παλαιά Διαθήκη, μεταφράζεται κυριολεκτικά σε “νέα γυναίκα” και δεν έχει καμία σχέση με το σεξουαλικό της ιστορικό -τουλάχιστον σύμφωνα με το Allthatinteresting.com.
Ο Ησαΐας χρησιμοποιεί τη λέξη “almah” (“παρθένα”) για να περιγράψει τη γυναίκα που θα γινόταν η μητέρα του Ιησού και αντιστοιχεί μόνο στην ηλικία και το φύλο της. Αυτό είναι αρκετά σημαντικό, καθώς σημαίνει ότι το αρχικό εδάφιο μπορεί να μην ασχολήθηκε με το αν η Μαρία ήταν παρθένος πριν ή αφότου έμεινε έγκυος στον Ιησού.
Τα σύγχρονα αντίγραφα της Βίβλου αναθεωρούνται τώρα για να αντικατοπτρίζουν την κυριολεκτική μετάφραση του ”almah”, σε μια προσπάθεια “να είναι όσο το δυνατόν πιο πιστή στα πρωτότυπα εβραϊκά”, είπε στο περιοδικό Time, η Μέρι Ελίζαμπεθ Σπιρς, εκπρόσωπος της Διάσκεψης Καθολικών Επισκόπων των Ηνωμένων Πολιτειών.
Σπεύδει να προσθέσει ότι οι Καθολικοί επίσκοποι, ωστόσο, εξακολουθούν να πιστεύουν ότι ο Ιησούς γεννήθηκε από παρθένα και ότι εκείνη διατήρησε την αιώνια παρθενία της -που σημαίνει ότι ακόμη και αφού παντρεύτηκε τον Ιωσήφ, δεν έκανε ποτέ σεξ μαζί του. “Αυτό το δόγμα ισχύει και πιθανότατα θα παραμείνει μέχρι το τέλος του σύμπαντος”, είπε η Σπιρς.
Καθώς η επιρροή της θρησκείας μεγάλωνε, εικόνες από τη ζωή της Μαρίας άρχισαν να ενσωματώνονται στη λαϊκή κουλτούρα. Ο Ευαγγελισμός, όπως έγινε γνωστή η επίσκεψη που δέχθηκε η Μαρία από τον Γαβριήλ, ήταν ένα δημοφιλές θέμα στη μεσαιωνική και αναγεννησιακή τέχνη της Ιταλίας.
Δύο ζωγράφοι της πρώιμης Αναγέννησης, ο Τζότο και ο Φρα Αντζέλικο, αναδημιούργησαν τη σκηνή στους πίνακές τους όπως και οι πολύ πιο διάσημοι διάδοχοί τους, Μποτιτσέλι και Ντα Βίντσι.
Η Μαρία εμφανίζεται στα έργα τέχνης είτε μόνη είτε με τον Χριστό ως παιδί είτε ως θλιμμένη μητέρα, ενώ αργότερα τη βλέπουμε και στον γάμο της ή τη γέννησή της. Πράγματι, ολόκληρη η ζωή της Παναγίας -ένα αντικείμενο σεβασμού και γοητείας της Αναγέννησης- βρίσκεται εδώ και αιώνες μέσα σε καθεδρικούς ναούς και πάνω σε πίνακες σε όλον τον κόσμο.
Αυτό δεν σημαίνει όμως ότι η επιρροή της Παναγίας περιορίστηκε μόνο στα καλλιτεχνικά θέματα -κάθε άλλο. Η εικονογραφία της Παναγίας είχε μια διαρκή επίδραση στη διαμόρφωση της συμπεριφοράς και της έκφρασης της σεξουαλικότητας των γυναικών. Ακριβώς όπως η Μαρία ήταν εξ ολοκλήρου αφοσιωμένη στον Θεό και όχι στις εγκόσμιες επιθυμίες της, έτσι και οι γυναίκες στις δυτικές κοινωνίες έπρεπε να αφοσιωθούν στους συζύγους τους.
Διάφορες ενσαρκώσεις της ιστορίας και των χαρακτηριστικών της Μαρίας, μαζί με νόμους που έδιναν την εξουσία στα χέρια των ανδρών και κανονικοποιούσαν την υποτέλεια των γυναικών, τελικά μεταφράστηκαν σε μια περιορισμένη ζωή για πολλές γυναίκες. Αυτό που ανέμενε ο κόσμος από αυτές ήταν να γεννούν παιδιά, να συντηρούν τα σπίτια τους και να ακολουθούν τις εντολές των συζύγων τους χωρίς καμία αντίρρηση.
Ωστόσο, υπήρχαν και άλλες πιο πρακτικές ανησυχίες -όχι πουριτανικές- που οδήγησαν τις πρώιμες κοινωνίες να δίνουν υψηλή αξία στις παρθένες γυναίκες. Εκείνη την εποχή, οι νόμοι περί κληρονομικότητας υπαγόρευαν ότι οι σύζυγοι έπρεπε να είναι σίγουροι ότι οι γυναίκες που παντρεύονταν έφεραν τους βιολογικούς τους γιους, καθώς η μεταβίβαση περιουσίας και πλούτου εξαρτάται από τη διαδοχή της άμεσης γενεαλογίας αίματος. Προκειμένου να διασφαλιστεί η επιτυχής μεταφορά, οι γυναίκες ενθαρρύνονταν να παραμείνουν αγνές μέχρι να παντρευτούν και να παραμείνουν απόλυτα πιστές και υποτελείς στους συζύγους τους.
ΕΝΑ ΑΠΑΡΧΑΙΩΜΕΝΟ ΚΑΙ ΕΠΙΒΛΑΒΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΜΑ;
Ενώ έχουν περάσει αιώνες -και μαζί με αυτούς έχουν έρθει μετασχηματισμοί στους νόμους και στο καθεστώς της γυναίκας στην κοινωνία- οι θρησκευτικές ομάδες εξακολουθούν να έχουν εμμονή με την παρθενία μιας γυναίκας και την προστασία της.
Μερικοί χριστιανοί, για παράδειγμα, στο εξωτερικό συμμετέχουν σε “χορούς αγνότητας”, μια επίσημη εκδήλωση στην οποία έφηβες ντυμένες με λευκά φορέματα δίνουν υπόσχεση σεξουαλικής αποχής στους πατέρες τους.
Και όμως, αυτές οι δεσμεύσεις και οι τελετουργίες δεν φαίνεται να έχουν επηρεάσει πολύ τα ποσοστά εγκυμοσύνης στην εφηβεία. Μια μελέτη του 2016 στο Journal of Marriage and Family διαπίστωσε ότι το 30% των κοριτσιών που έκαναν μια υπόσχεση αποχής και στη συνέχεια την παραβίασαν, έμειναν έγκυες ενώ ήταν ανύπαντρα.
Ο συγγραφέας της μελέτης, Άντονι Πάικ, υποστηρίζει ότι αυτοί οι τύποι τελετουργιών βοηθούν στη διατήρηση ενός περιβάλλοντος όπου οι νεαρές γυναίκες δεν έχουν πρόσβαση σε ασφαλείς μεθόδους ελέγχου των γεννήσεων και διαιωνίζουν την ιδέα ότι οι γυναίκες είναι πολύτιμες μόνο ως σύζυγοι και ως “δοχεία” για μελλοντικούς απογόνους.
“Η πολιτική σεξουαλικής αγωγής μόνο για την αποχή μπορεί να συμβάλλει στη μειωμένη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία των κοριτσιών και των νεαρών γυναικών”, είπε ο Πάικ.
Σε άλλα μέρη του κόσμου, η σεξουαλική αγνότητα μπορεί να είναι ζήτημα ζωής και θανάτου για τις γυναίκες. Σε ορισμένα ισλαμικά έθνη, εάν μια γυναίκα κάνει σεξ ή μείνει έγκυος πριν από το γάμο, ακόμη και σε περιπτώσεις βιασμού, θα μπορούσε να πέσει θύμα ενός εγκλήματος τιμής – της πολιτιστικά εγκεκριμένης δολοφονίας μιας γυναίκας, συνήθως από τους γονείς της, εάν προκαλεί δήθεν ατίμωση στην οικογένεια.
Τα Ηνωμένα Έθνη αναφέρουν ότι γύρω στις 5.000 γυναίκες χάνουν της ζωή τους ετησίως εξαιτίας των εγκλημάτων τιμής.
Στη Δύση, αν και το διακύβευμα είναι χαμηλότερο, οι μύθοι της παρθενίας διαπερνούν την ποπ κουλτούρα. Από την αθώα μαθήτρια στο “Baby One More Time” της Britney Spears μέχρι τη σεξουαλικά αφυπνισμένη Madonna στο ”Like A Virgin”, νέες, “αφελείς” γυναίκες που είναι ταυτόχρονα και σέξι αλλά και παρθένες έχουν αντικαταστήσει τις παραδοσιακές αναπαραστάσεις των “παρθένων θεοτήτων”.
Στην προσπάθεια επίτευξης αυτής της αδύνατης ισορροπίας μεταξύ σεξουαλικής ωριμότητας και αθωότητας, οι γυναίκες μπορούν συχνά να χάσουν περισσότερα από όσα έχουν να κερδίσουν. Ένα βιβλίο του 2010, Talking About Sexual Assault: Society’s Response to Survivors, δείχνει ότι έως και τα 2/3 των γυναικών “που λένε σε άλλους για τη σεξουαλική επίθεση που δέχτηκαν πρέπει να υπομείνουν μια ‘δεύτερη επίθεση’ με τη μορφή αρνητικών αντιδράσεων, όπως το victim blaming και τη δυσπιστία”.
Αυτό δεν σημαίνει ότι οι προοπτικές είναι όλες ζοφερές για τις γυναίκες που θέλουν να είναι σεξουαλικά ενεργές. “Πρόσφατα”, γράφει το αμερικανικό σάιτ, “άνδρες και γυναίκες σε όλη τη χώρα πίεσαν να πάρουν πίσω τη σεξουαλικότητά τους – καταφέρνοντάς το έως ένα σημείο.
Στα λεγόμενα SlutWalks, οι διαδηλωτές γιορτάζουν τη σεξουαλική θετικότητα και ζητούν να σταματήσει το slut-shaming. Μέρος του στόχου τους είναι να απωθήσουν την αντίληψη ότι οι αγνές γυναίκες είναι εγγενώς καλύτερες από τις γυναίκες που επιλέγουν να κάνουν σεξ. Ελπίζουν έτσι να συντρίψουν την πεποίθηση ότι η σεμνότητα, η αγνότητα, η υποτέλεια και η σιωπή κάνουν τις γυναίκες πιο πολύτιμες.
