Στην περίφημη Ιστορία του, ο Θουκυδίδης εξιστορεί τον Πελοποννησιακό Πόλεμο, έχοντας τη γνώμη ότι επρόκειτο για το σημαντικότερο που συνέβη στους Έλληνες. Στο πρώτο βιβλίο της Ιστορίας του, μεταξύ άλλων περιγράφει τα όσα συνέβησαν και οδήγησαν στο να ξεσπάσει ο πόλεμος. Σε κάποιο σημείο, εξιστορεί τα εξής: οι Κορίνθιοι, δωρικής καταγωγής και σύμμαχοι των Σπαρτιατών, προσπαθούν να πείσουν τους αναποφάσιστους Σπαρτιάτες να ξεκινήσουν τον πόλεμο εναντίων των Αθηναίων, τους οποίους εκτός του ότι τους έχουν άχτι, τους θεωρούν τυράννους που επιθυμούν να υποτάξουν τους υπόλοιπους Έλληνες·κάτι που δεν απέχει πολύ από την πραγματικότητα. Ενοχλημένοι από την αναβλητικότητα των Σπαρτιατών, οι Κορίνθιοι, δηλαδή αντιπρόσωποί τους που πήγαν στην Σπάρτη, προσπαθούν να τους ερεθίσουν ενάντια στους Αθηναίους. Σκιαγραφούν το πορτρέτο των Αθηναίων, επισημαίνοντας τα κατά τη γνώμη τους αρνητικά στοιχεία της νοοτροπίας βάση της οποίας δρουν οι Σπαρτιάτες. Με λίγα λόγια, προσπαθούν να τους θίξουν στο φιλότιμο. Νομίζω έχει την αξία του να διαβαστεί το πώς έβλεπαν τους Αθηναίους στο μέγιστο της ακμής τους, οι ορκισμένοι εχθροί τους. Σημειωτέον ότι ίσως ο αναγνώστης ή η αναγνώστρια αναρωτηθεί: “τώρα τους μέμφονται ή τους επαινούν”;
“Κι εκτός αυτού νομίζουμε ότι περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο έχουμε εμείς δικαίωμα να διατυπώσουμε μομφή σε κοντινούς μας ανθρώπους, αφού μάλιστα είναι μεγάλα και τα συμφέροντα που διακυβεύονται, για τα οποία εμείς τουλάχιστον νομίζουμε ότι δεν τα αντιλαμβάνεστε και ότι δεν αναλογιστήκατε ποτέ ως τώρα τι λογής άνθρωποι είναι αυτοί οι Αθηναίοι, με τους οποίους θα αναμετρηθείτε, και πόσο διαφορετικοί είναι από εσάς.
Εκείνοι είναι και ικανοί να συλλάβουν γρήγορα ένα σχέδιο και να εκτελέσουν αμέσως ό,τι αποφάσισαν• εσείς κλίνετε προς τη διατήρηση των υπαρχόντων, δεν επινοείται τίποτα καινούργιο, δεν διεκπεραιώνετε ούτε τα απαραίτητα. Κι ακόμη, αποτολμούν πράγματα πάνω από τις δυνάμεις τους, ριψοκινδυνεύουν παρά τις υπαγορεύσεις της φρόνησης και δεν χάνουν στις δύσκολες καταστάσεις την ελπίδα. Απεναντίας το δικό σας φυσικό είναι να επιχειρείτε πράγματα κατώτερα από τις δυνάμεις σας, να μην έχετε εμπιστοσύνη ούτε στα πιο ασφαλή συμπεράσματά σας και να νομίζετε ότι από τις δυσκολίες δεν θα απαλλαγείτε ποτέ.
Κι ακόμη, είναι γεμάτοι αποφασιστικότητα σε σύγκριση μ’ εσάς τους διστακτικούς, έτοιμοι να πάνε σε ξένους τόπους, ενώ εσείς μένετε πάντα στον δικό σας• διότι αυτοί νομίζουν ότι κάτι μπορεί να κερδίσουν φεύγοντας, ενώ εσείς πιστεύετε πως εάν βγείτε πιο έξω μπορεί να διακινδυνεύσετε κι αυτά που έχετε. Όταν νικούν τους εχθρούς, προχωρούν όσο το δυνατόν περισσότερο, κι όταν νικηθούν, ελάχιστα επηρεάζεται το ηθικό τους. Κι ακόμη, θυσιάζουν τα σώματά τους για την πόλη τους σαν να τους είναι εντελώς ξένα και αφιερώνουν τη σκέψη τους αποκλειστικά σε αυτήν. Κι άμα δε φέρουν σε πέρας όσα σκέφθηκαν, πιστεύουν πως έχασαν κάτι από αυτά που είχαν, ενώ άμα αποκτήσουν ό,τι επιδίωξαν το θεωρούν πως ήταν απλώς η αρχή. Αν, πάλι, δοκιμάσουν και αποτύχουν σε κάτι, αναπληρώνουν την έλλειψη ελπίζοντας σε κάτι άλλο• γιατί μόνο σ‘ αυτούς η ελπίδα της απόκτησης των επιδιωκομένων εξομοιώνεται με την απόκτησή τους, επειδή εκτελούν γρήγορα ό,τι αποφασίσουν.
Κι όλα τούτα τα επιδιώκουν με αδιάλειπτο μόχθο και κινδύνους σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους απολαμβάνοντας ελάχιστα τα αγαθά που έχουν, αφού διαρκώς αποκτούν καινούργια, κι ούτε θεωρούν γιορτή άλλο τίποτε από το να κάνουν ό,τι πρέπει, ενώ την ξεγνοιασιά της απραξίας την θεωρούν συμφορά όχι μικρότερη από μια επίπονη δραστηριότητα. Έτσι, εάν με δυο λόγια τους χαρακτήριζε κανείς ανθρώπους από τη φύση τους καμωμένους να μην έχουν ούτε οι ίδιοι ησυχία ούτε τους άλλους να τους αφήνουν να βρουν, θα είχε δίκιο”.
Ο Τοποτηρητής
