Αλιεύθηκε από το προφίλ του κ.Δημήτρη Κοργιαλά στο Facebook
Ένα έγκλημα συντελέστηκε χθες το βράδυ στο λιμάνι του Πειραιά. Μια κτηνωδία.
Σήμερα, ο υπουργός Βαρβιτσιώτης το έφτασε στο άλλο άκρο. Υπερτόνισε το γεγονός ότι εκείνος που σκότωσε, ο θύτης, είναι ένας απλός μεροκαματιάρης, ένας εργαζόμενος σαν τον καθένα, κάποιος για του οποίου τα δικαιώματα αγωνιζόμαστε. Ήταν η “κακιά στιγμή”, ο άνθρωπος σκότωσε προσπαθώντας να κάνει όσο το δυνατόν καλύτερα τη δουλειά του.
Από την άλλη, είναι κι εκείνοι οι φανατικοί ρεαλιστές της ζωής, που κάποια στιγμή εκφυλίστηκαν τόσο ώστε έγιναν κυνικοί. Αυτοί εξέλαβαν το αφήγημα της ασφάλειας αποκλειστικά ως “νόμο και τάξη”. Υιοθέτησαν τον ποινικό λαϊκισμό στις ακραίες εκδοχές του, ώστε να έχουν φτάσει στο σημείο να απαιτούν την ποινή του θανάτου για κάθε παράβαση. Ευνομούμενη πολιτεία σημαίνει, γι’ αυτούς, να σκοτώνεις τον παραβάτη. Δεν συμβιβάζονται με τίποτα ελαφρύτερο.
Όλα αυτά είναι, βέβαια, συμπτώματα της διάρρηξης της κοινωνικής συνοχής. Δεν υπάρχει πλέον συνείδηση συλλογικότητας. Ο καθένας έχει πάρει το μήνυμα να προστατεύει μόνος του τον εαυτό του. Περάσαμε σε μια συμβίωση ατόμων. “Δεν υπάρχει κοινωνία”, όπως έλεγε και μια ψυχή, “υπάρχουν μόνο τα άτομα και οι οικογένειές τους”. Εδώ είμαστε σήμερα.
Οπότε, θα πρέπει ως πολίτες να το πάρουμε απόφαση ότι έτσι θα ζήσουμε την υπόλοιπη ζωή μας, τίποτα δεν μπορεί να αλλάξει, αν δεν αλλάξει το μοντέλο συνολικά. Καμιά κλιματική κρίση δεν αντιμετωπίζεται με τα σημερινά εργαλεία. Καμιά ασφάλεια δεν θα αισθανθεί ο πολίτης στην καθημερινότητά του. Απέναντι στην καταστροφή, στον όλεθρο και στις περιπέτειες των άλλων είμαστε απλώς (τηλε)θεατές, περιμένοντας τη σειρά μας. Κάποια μέρα θα γίνουμε εμείς το θέαμα για τους άλλους.
Είναι αυτό στο οποίο επιμένω, ότι ο πολίτης θα πρέπει να σκεφτεί αν η πρόταση κοινωνίας στην οποία έχει συναινέσει είναι εν τέλει προς το συμφέρον του. Θεωρώ ότι λίγο πολύ όλοι έχουν καταλάβει τι συμβαίνει, αλλά βρίσκονται στο στάδιο της άρνησης. Οπότε, δεν ανησυχώ γι΄αυτό. Περισσότερο προβληματίζομαι όταν σκέφτομαι τι ήταν εκείνο που τους έκανε κάποτε να συναινέσουν.
Όταν βλέπω τέτοιες κοινωνικές συμπεριφορές, σκέφτομαι πάντα τον Καντ -μολονότι γνωρίζω ότι, κάνοντάς το αυτό, τον αδικώ. Διότι ακόμη και για το δικό του αυστηρό ηθικό σύστημα, μια τέτοια κοινωνία είναι για τον Καντ απαράδεκτη.
Στη “Θεμελίωση της Μεταφυσικής των Ηθών”, ζητώντας να κάνει κάποιες λεπτές διακρίσεις ανάμεσα σε καθήκοντα, φέρνει τέσσερα παραδείγματα. Το τέταρτο είναι το λεγόμενο παράδειγμα του “συνεπούς εγωιστή”, δηλαδή ενός εύπορου ανθρώπου που είναι τόσο εγωιστής ώστε να μη θέλει να βοηθήσει κανέναν. Τον λέμε, όμως, “συνεπή εγωιστή”, διότι τουλάχιστον δεν ζητάει και βοήθεια από κανέναν.
“Και τι με νοιάζει εμένα;” σκέπτεται ο φίλος μας. “Ας είναι ο καθένας ευτυχισμένος με όσα του έχει δώσει ο Θεός ή με όσα ο ίδιος μπορεί να φτιάξει. Εγώ δεν ζητώ να του πάρω τίποτα κι ούτε θα τον φθονήσω. Δεν έχω, όμως, διάθεση ούτε να συμβάλω στην ευημερία του ούτε να συμπαρασταθώ στην ανάγκη του”.
Έτσι μας παρουσιάζει ο Καντ τον “συνεπή εγωιστή”. Και θέτει το ερώτημα: Αν μια τέτοια νοοτροπία γινόταν καθολικός νόμος, δηλαδή αν όλοι σκέφτονταν με αυτόν τον τρόπο, τι θα γινόταν;
Η απάντηση του Καντ προς στιγμήν μας ξαφνιάζει: “Ασφαλώς το ανθρώπινο γένος θα μπορούσε κάλλιστα να συνεχίσει να υπάρχει, κι αναμφίβολα ακόμα καλύτερα, παρά αν ο καθένας φλυαρούσε για συμπόνια και εύνοια […]”.
Και συνεχίζει: “Είναι, όμως, αδύνατον να θ έ λ ο υ μ ε ένα τέτοιο αξίωμα να ισχύει καθολικά ως φυσικός νόμος. Μια θέληση που θα αποφάσιζε κάτι τέτοιο, θα ερχόταν σε αντίφαση με τον εαυτό της, διότι συχνά ο άνθρωπος χρειάζεται την αγάπη και τη συμπόνια των άλλων. Ενώ με έναν τέτοιο φυσικό νόμο, βγαλμένο από τη θέλησή μου, θα είχα στερήσει τον εαυτό μου από κάθε ελπίδα βοήθειας”.
Αν, λοιπόν, θέταμε το ερώτημα για το αν μπορεί να υπάρξει μια κοινωνία ατόμων, καθαρά εγωιστών, ο Καντ θα απαντούσε πως ναι, μπορεί να υπάρξει και πιθανόν, ως πιο ειλικρινής κοινωνία, θα ευημερούσε. Αλλά ως άνθρωποι που είμαστε, δ ε ν πρέπει να θ έ λ ο υ μ ε μια τέτοια κοινωνία.
Συχνά μου έρχεται στον νου αυτό το τέταρτο παράδειγμα του Καντ. Βλέπω με συμπάθεια τον “συνεπή εγωιστή”, διότι αν και εγωιστής, είναι συνεπής. Δεν είναι κακός. Απλά, κάνει λάθος. Όπως όλοι σήμερα κάνουμε λάθος. Έχει μεγάλο ενδιαφέρον να δούμε πού θα καταλήξει όλο αυτό.
